Vấn đề ly hôn

Có ly hôn (và ly thân) vì đã có hôn nhân. Hôn nhân không tốt lành, do ảo tưởng hoặc ích kỷ, nên mới dẫn tới ly hôn. Heinrich Heine nhận xét: “Hôn nhân là đại dương sâu thẳm mà chưa ai phát minh ra la bàn”.

Duyên đến nhà cha mẹ sau giờ làm ở công ty, mong được thấy cha mẹ đang ngồi bên nhau chờ cô. Nhìn vào mặt căng thẳng của cha mẹ, cô thấy có điều gì đó bất ổn. Duyên sững sờ khi nghe người cha thản nhiên tuyên bố rằng ông đã quyết định ly hôn. Thế là hết, 30 năm hôn nhân tan thành mây khói.

Duyên không dám tin vào tai mình. Cha bỏ đi sau đó một tuần. Mẹ như người mất hồn. Từ hôm đó, bà không muốn ra khỏi nhà, chỉ thu mình trong phòng, bật ti-vi để giết thời gian. Cả năm trôi qua, Duyên vẫn thấy gia đình trống trải và nặng nề. Hai mẹ con lặng lẽ ăn cơm, không ai nói gì với nhau. Bạn bè cũng không biết làm gì để an ủi Duyên. Bà con họ hàng cũng ngại đến thăm mẹ con Duyên. Mọi người chỉ biết khuyên: “Thôi, hãy cố vượt qua!”.

Hậu ly hôn

Nói dễ hơn làm. Con cái là khổ nhất, nhưng người ta không chú ý đến nỗi khổ của những đứa con lớn, vì họ cứ tưởng “không sao” đối với các các đứa con trưởng thành. Dù những đứa con lớn không phải cấp dưỡng, giúp đỡ và thăm nom, tổn thương tinh thần vẫn rất nặng nề. Ly hôn có thể tạo ra sự mất mát nghiêm trọng, cảm thấy như chết một người thân vậy. Sự mất mát bao trùm cả gia đình!

Những đứa con (nhỏ hoặc lớn) có cha mẹ ly hôn sẽ bị khủng hoảng trầm trọng: thất vọng, tức giận, buồn bã và khép kín. Vì đã hiểu biết, những đứa con lớn chịu ảnh hưởng nhiều từ cuộc ly hôn của cha mẹ. Chúng dễ cảm thấy gia đình là vô nghĩa, cha mẹ không còn là mẫu mực hoặc thần tượng của chúng, đặc biệt là một trong hai người có quan hệ “ngoài luồng”.

Thêm vào đó, một số đứa con có cha mẹ ly hôn có thể mất niềm tin vào người khác phái, không tin vào tình yêu và quan hệ hôn nhân. Chúng lo sợ và nghi ngờ mọi người. Các vấn đề tâm lý này rất khó giải quyết, đồng thời khả dĩ ảnh hưởng căng thẳng tới tình yêu hoặc hôn nhân của chính đứa con.

Những đứa con có cha mẹ ly hôn (hoặc không ly hôn mà không hạnh phúc) sẽ gặp khó khăn về khả năng tập trung, học yếu, bướng bỉnh, hỗn láo, và dễ sa đà vào các hoạt động xấu hoặc tệ nạn xã hội – vì chúng mất niềm tin vào cuộc sống nên “bất cần đời”.

Thích nghi

Khi cha mẹ ly hôn, những đứa con trưởng thành có thể không muốn làm “người trung gian” cho cha và mẹ. Đây là tình huống “gay go”, nhất là các “sứ điệp” chẳng vui vẻ gì. Chúng có thể lo sợ rằng vai trò trung gian sẽ làm căng thẳng thêm, nói hay không nói cũng đều… kẹt! Tuy nhiên, những đứa con này cần xác định rằng chúng có quyền từ chối làm “liên lạc viên”, không có gì sai lỗi. Chúng phải cho cha mẹ biết rằng chúng kính trọng và yêu thương cả hai, nhưng cảm thấy khó xử khi phải làm trung gian.

Cha hoặc mẹ (người “còn lại” khi người kia bỏ đi) có trách nhiệm phân tích và an ủi đứa con đang bị dao động. Những đứa con lớn có thể tìm cách xử lý khi phải chấp nhận “cha dượng” hoặc “mẹ ghẻ”, nếu cha hoặc mẹ “đi bước nữa”. Có thể những đứa con lớn sẽ cảm thấy tức giận đối với thành viên mới, nhất là khi quan hệ phụ tử hoặc mẫu tử vẫn bền chặt và chúng vẫn hy vọng một cơ hội hòa giải.

Những đứa con này đôi khi có thể sợ rằng cha hoặc mẹ mình sẽ không còn thời gian dành cho con mà chỉ quan tâm đến “người mới”. Nếu ở trường hợp này, chúng cần nhận biết rằng dù có duyên mới nhưng tình mẫu tử hoặc phụ tử vẫn không thay đổi. Chúng cũng cần chấp nhận rằng cha hoặc mẹ cũng cần có hạnh phúc riêng, chúng không nên ích kỷ. Chấp nhận và thiết lập quan hệ với “phụ huynh mới” không có nghĩa là mình “quay lưng” với cha hoặc mẹ ruột. Nhưng đó là trường hợp người ngoài Công giáo, người Công giáo không thể tái hôn khi “cố nhân” còn sống.

Việc ly hôn của cha mẹ có thể bớt “độc hại” nếu con cái lấy lại được cân bằng tâm lý, giữ được quan hệ bình thường với nhau sau cuộc chia tay buồn bã. Muốn được vậy, mỗi thành viên đều phải nỗ lực duy trì cách giao tiếp cởi mở, cố gắng loại bỏ những động thái tiêu cực mọi nơi và mọi lúc.

Phải khéo léo chọn đúng thời điểm và đúng cách để giao tiếp với nhau, để tránh hiểu lầm hoặc tạo sự xa cách, khi giúp đỡ nhau đồng cảm và cải thiện mối quan hệ gia đình.

Khi người ta hỏi về vấn đề ly hôn, chính Chúa Giêsu đã xác định: “Sự gì Thiên Chúa đã phối hợp, loài người không được phân ly” (Mt 19:6; Mc 10:9). Chắc chắn không ai được phép ly hôn vì bất cứ lý do gì. Giáo Luật, điều 1141, cho biết: “Hôn phối thành nhận và hoàn hợp không thể bị tháo gỡ bởi một quyền bính nhân loại hay một nguyên do nào, ngoài sự chết”.

Khi cử hành bí tích Hôn Phối, hai người cầm tay nhau và thề hứa: “Tôi X… nhận em/anh Y… làm vợ/chồng, và hứa sẽ giữ lòng chung thủy với em/anh, khi thịnh vượng cũng như lúc gian nan, khi bệnh hoạn cũng như lúc mạnh khỏe, để yêu thương và tôn trọng em/anh mọi ngày suốt đời tôi”. Đó là lời hứa tự nguyện, không ai có thể ép buộc, vậy tại sao lại muốn ly hôn? Muốn ly hôn thì thật là vô lý!

Vậy tại sao những người đã từng yêu thương nhau say đắm mà lại ly hôn? Vì họ ích kỷ, vì họ chỉ yêu mình chứ không hề yêu người bạn đời. Họ ảo tưởng, bồng bột khi quyết định kết hôn, nhắm một mục đích riêng nào đó, nhưng rồi không đạt được như ước nguyện nên họ thất vọng. Lời khuyên của Benjamin Franklin thật chí lý: “Hãy mở thật to mắt trước khi cưới, sau đó hãy nhắm hờ”. Đó là biết sống, là khéo sống, nhờ vậy mà khả dĩ tránh được ly hôn hoặc ly thân.

Thiên Chúa cấm ly dị, Giáo Hội không cho ly hôn, thế nhưng có những người Công giáo vẫn tái hôn khi người phối ngẫu còn sống. Một trường hợp tôi biết rõ: Ông A đã có vợ và con, rồi ông vượt biên sau biến cố 30-4-1975, lúc ở đảo, ông bị bệnh và được một phụ nữ chăm sóc chu đáo. Sau một thời gian, lửa gần rơm lâu ngày cũng bén, họ “nặng lòng” với nhau và quyết định sẽ cùng nhau xây tổ ấm riêng. Khi tới Hoa Kỳ, họ đã kết hôn với nhau. Vợ ông A là bà B cũng vượt biên sau đó và đến Hoa Kỳ. Biết chồng đã có vợ khác, sau một thời gian, bà B cũng lấy chồng khác. Điều đáng nói là ông A và bà B đều là người Công giáo, họ tái hôn mà vẫn được cử hành Bí tích Hôn Phối. Mới đây, cô con gái của bà B (con chung với ông A) về Việt Nam kết hôn với một thanh niên tại Saigon. Và cũng nhờ dịp này mà tôi mới biết được “chuyện lạ” của ông A và bà B, tức là cha mẹ của cô dâu.

Vấn đề không là cô dâu, mà là ông A và bà B, cả hai còn sống, nhưng cả hai cùng tái hôn và được cử hành theo đúng nghi thức Công giáo. Như vậy là trái giáo luật Công giáo. Rất thắc mắc vì thấy rất “kỳ lạ”. Rõ ràng hai người này giữ Luật Cựu Ước chứ không giữ đúng lời Chúa Giêsu dạy (Mt 19:6; Mc 10:9). Tuy nhiên, hôn nhân của họ được công nhận nên họ vẫn được rước lễ. Khó hiểu quá!

Để kết, xin ghi lại câu nói của Sacha Guitry, tuy có vẻ khôi hài nhưng lại rất thật: “Bí mật của một cuộc hôn nhân tốt đẹp là tha thứ cho bạn đời vì đã lấy mình”. Còn Menander nói: “Hôn nhân, nếu chịu thừa nhận sự thực, là tai họa, nhưng là tai họa cần thiết”.

TRẦM THIÊN THU