XÉT ĐOÁN

Chúa Giêsu dạy: “Anh em đừng xét đoán, để khỏi bị Thiên Chúa xét đoán.” (Mt 7:1) Từ đó, nhiều người – kể cả nhiều Kitô hữu được dạy giáo lý bởi nền văn hóa hiện đại – đã dịch điều này là toàn bộ luật pháp và các lời tiên tri. Thật ra toàn bộ giáo huấn của Kitô giáo là các Kitô hữu chỉ cần kiềm chế không đánh giá người khác là gì và làm gì. Đặc biệt, có vẻ như những gì họ là và làm đều mâu thuẫn với Kitô giáo. Tất nhiên, đó là sự điên rồ quỷ quái. Ngay cả về vấn đề logic hoàn toàn, rõ ràng là không thể và tự mâu thuẫn, đến nỗi thật khó để tin rằng những điều vô nghĩa như vậy lại được chấp nhận rộng rãi như bản chất cốt lõi ý nghĩa của việc trở thành Kitô hữu.

Điều đó đã có, đã được củng cố – dù cố ý hay không – ngay cả trong Giáo Hội. Thật mệt mỏi khi phải nói rằng ngay cả giáo hoàng đương nhiệm và những người thân cận của ngài cũng có nhầm lẫn này như thế nào. Nhưng chúng ta hãy thắt lưng buộc bụng và một lần nữa cố gắng hiểu rõ vấn đề quan trọng này.

Tất nhiên, gốc rễ của vấn đề gần đây bắt đầu từ nhận xét nổi tiếng của Đức Phanxicô – “Tôi là ai mà xét đoán?” – trên chuyến bay trở về từ Brazil vào đầu triều đại giáo hoàng của ngài. Một phóng viên hỏi về Battista Ricca, một giám mục có quá khứ khét tiếng là đồng tính luyến ái ở Uruguay, người mà Đức Phanxicô vừa bổ nhiệm làm giám đốc Casa Santa Marta, nhà khách Vatican, nơi Đức Thánh Cha đã chọn ở. Nhận xét của Đức Phanxicô thực sự không phải là xét đoán về đồng tính luyến ái nói chung. Chính xác đó là có điều kiện: “Nếu ai đó là người đồng tính, đang tìm kiếm Chúa và có thiện chí, thì tôi là ai mà xét đoán anh ta?”

Tuy nhiên, câu trả lời thông minh cho câu hỏi “Tôi là ai mà xét đoán?” đã được đưa ra từ lâu: “Bạn cần trở thành ai?” Dù sao thì phóng viên cũng chưa hỏi Đức Phanxicô nghĩ gì về đồng tính luyến ái. Nếu là giáo hoàng, bạn là người phải quyết định ai phù hợp, và ai không, cho nhiều vị trí nhạy cảm phục vụ dân trung thành của Chúa trong Giáo Hội – chẳng hạn như nơi mà bạn và nhiều đồng nghiệp của bạn sẽ sinh sống. Hiện tại, bạn không được hỏi về số phận vĩnh cửu của ai đó. Vậy tại sao lại xoay quanh một khuôn sáo hiện tại?

Không thể tránh khỏi việc đưa ra những đánh giá như vậy, điều này có thể được chứng tỏ là khôn ngoan – hoặc, như trong trường hợp này, là không khôn ngoan, do việc giải thích sai những lời của giáo hoàng có thể đoán trước được. Và trong Giáo hội, cũng như trong tất cả các tổ chức của con người, những xét đoán như vậy không thể tránh khỏi liên quan đến năng lực và liên quan cả đạo đức nữa.

Chúa Giêsu không cấm đưa ra quyết định về những vấn đề như vậy, bởi vì đó là điều hoàn toàn không thể thực hiện. Chẳng hạn, chúng ta không thể không xét đoán rằng một kẻ bạo hành trẻ em, đánh đập vợ hoặc một chính trị gia quanh co đang làm “sai” theo những thuật ngữ trần tục – bất kể điều đó có thể nói gì về trạng thái tâm hồn của một người. Thật vậy, sẽ là sai lầm nếu không coi họ đang làm điều gì đó sai trái. Đó sẽ là sự từ bỏ ý thức đạo đức của chúng ta với tư cách là con người. Có ai không mù quáng về mặt đạo đức mà không đưa ra những xét đoán như vậy chứ?

Tuy nhiên, những nhà thờ nổi tiếng lại bảo vệ những điều vô lý như vậy. TGM Paolo Ruffini, Bộ trưởng Bộ Truyền Thông Vatican, gần đây đã đặc biệt bị kích động ở Atlanta khi ngài được hỏi liệu tác phẩm nghệ thuật của Marko Rupnik – tác phẩm nghệ thuật liên quan những hành vi đồi bại tình dục báng bổ mà ngài đã viếng thăm trên hơn hai chục nữ tu – có nên bị loại bỏ hay không: “À, tôi nghĩ bạn đã sai. Tôi nghĩ rằng bạn là sai. Tôi thực sự nghĩ rằng bạn đã sai.” Tất nhiên, ngài nói thêm: “Tôi là ai mà có thể đánh giá những câu chuyện về Rupnik? (Ai đã yêu cầu làm vậy?) Là Kitô hữu, chúng ta được yêu cầu không xét đoán… [sự loại bỏ như vậy] không phải là phản ứng của Kitô hữu.”

Thật vậy không? TGM Ruffini dường như không nhận thức được rằng xét đoán (đã ba lần bày tỏ) của ngài kêu gọi loại bỏ như vậy là “sai” và “không là Kitô hữu” về sự mâu thuẫn logic với sự lên án chung chung của ngài về việc xét đoán. Về điều này, ngài buồn bã noi gương ông chủ của mình, người cũng thường nói về việc không xét đoán, nhưng lên án không mệt mỏi – từ xa – những người cứng nhắc, lạc hậu, những chủng sinh thích một chút sang trọng, những người thích TLM, những người phản đối việc gia tăng nhập cư, v.v…

Đối với câu hỏi cụ thể về việc loại bỏ tác phẩm nghệ thuật của Rupnik, các quyết định có lẽ tốt nhất nên để cho các cơ quan chức năng có thể xem xét các điều kiện địa phương, nơi tác phẩm của Rupnik được trưng bày. Nhưng ĐHY Sean O’Malley của Boston, người đứng đầu Ủy ban Giáo hoàng về Bảo Vệ Trẻ Vị Thành Niên, đã đúng khi kêu gọi Vatican ít nhất hãy ngừng sử dụng tác phẩm nghệ thuật của Rupnik trên trang web và các ấn phẩm. Nói một cách nhẹ nhàng, Giáo hội vẫn bị mang tiếng xấu về vấn đề lạm dụng tình dục. Các nạn nhân ở khắp nơi có nghĩa vụ phải thực hiện mọi biện pháp có thể để cho thấy mức độ nghiêm trọng của việc lạm dụng và báng bổ của Rupnik.

Nhưng chúng ta đừng dừng lại ở việc xem xét các câu hỏi về việc “đánh giá” những vấn đề trần thế này bởi vì có một trò chơi lớn hơn, thực sự là vĩnh cửu đang diễn ra.

Tại một sự kiện tưởng niệm các nạn nhân của mafia, cũng ngay từ đầu triều đại giáo hoàng, Đức Phanxicô đã lên tiếng một cách mạnh dạn và đúng đắn về những vấn đề tối thượng: “Hỡi những người nam nữ của Mafia, xin hãy thay đổi cuộc sống, hoán cải, ngừng làm điều ác… Quyền lực, số tiền quý vị có bây giờ từ rất nhiều giao dịch bẩn thỉu, từ rất nhiều tội ác mafia, tiền vấy máu, quyền lực vấy máu – bạn sẽ không thể mang theo số tiền đó sang cuộc sống bên kia… Vẫn còn thời gian để sẽ không kết thúc ở Hỏa Ngục, nơi đang chờ bạn nếu bạn tiếp tục đi trên con đường này.”

Những lời này đặc biệt đáng được trích dẫn bởi vì quan điểm tối giản về việc “không xét đoán” thường là bất kể những xét đoán nào khác mà chúng ta có thể phải đưa ra, chúng ta không nên xét đoán liệu mọi người có xuống Hỏa Ngục hay không. Nhưng một số thì có, thậm chí có thể – như Giáo hội từ lâu đã tin tưởng – là rất nhiều. Đức Phanxicô đã đúng khi đưa ra phán quyết có điều kiện này: Nếu bạn không ăn năn, bạn sẽ bị nguyền rủa. Nhưng ngài nói rõ điều có thể xảy ra khi Chúa đến phán xét kẻ sống và kẻ chết.

Đó là lời kêu gọi dễ dàng về mafia. Nhưng rất ít người là thành viên mafia. Chúa Giêsu, các thánh vĩ đại và các tác giả tâm linh, cũng như hầu hết các giáo hoàng hiện đại đã cảnh báo chúng ta đừng lừa dối chính mình rằng, vì chúng ta không phải là những quái vật luân lý nên chúng ta cũng không gặp nguy hiểm. Đúng vậy, chúng ta cần cẩn thận khi đánh giá người khác, nhưng vẫn phải cảnh giác hơn về chính mình.

ROBERT ROYAL

TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ từ TheCatholicThing.org)