Vị Giáo hoàng tốt lành

Ngày 27-4-2014 là Chúa Nhật II Phục sinh, Đại lễ Lòng Chúa Thương Xót, và là ngày niềm vui nhân đôi của Giáo hội Công giáo Rôma, vì đó là ngày Giáo hội tuyên thánh cho nhị vị Giáo hoàng là Gioan XXIII (người có công triệu tập và khai mạc Công đồng Vatican II) và Gioan Phaolô II (sứ giả hòa bình và có công lớn khôi phục lòng sùng kính Lòng Chúa Thương Xót).

Cả hai vị này đều là những người đã sống trong thời đại của chúng ta.

Tên “cúng cơm” của Thánh GH Gioan XXIII là Angelo Giuseppe Roncalli, sinh ngày 25-11-1881 tại Sotto il Monte, gần Bergamo, miền Bắc Ý, là con thứ tư trong gia đình nông dân Công giáo đạo hạnh có 14 người con, được người cha đỡ đầu truyền thụ cho lòng yêu mến Chúa và tin vào mầu nhiệm Thiên Chúa.

Cậu Roncalli gia nhập chủng viện năm 1892, lúc 11 tuổi, gia nhập Dòng Ba Phanxicô năm 1896, gia nhập Chủng viện Giáo hoàng Rôma năm 1901, thụ phong linh mục ngày 10-8-1904, quản xứ Santa Maria ở Monte Santo, thuộc Piazza del Popolo (Rôma), rồi làm thư ký cho ĐGM GP Bergamo, làm giáo sư chủng viện, và phụ trách biên tập báo của giáo phận.

Ngài ảnh hưởng nhiều từ Thánh Charles Borromeo và Thánh Phanxicô Salê – hai nhà thông thái xuất chúng. Ngài từng làm tuyên úy quân đội trong thời Đệ nhất Thế chiến, điều này giúp ngài hiểu rõ về chiến tranh. Ngài làm linh hướng chủng viện năm 1919, và làm chủ tịch Hội Truyền bá Đức tin năm 1921 tại Ý quốc. Năm 1921, ngài được triệu về phục vụ tại Tòa Thánh.

Năm 1925, ĐGH Piô XI bổ nhiệm ngài làm giám mục, ngài chọn khẩu hiệu là “Oboedientia et Pax” (Vâng lời và Hòa bình). Ngày 19-3-1925, ngài được bổ nhiệm làm Thanh tra Giáo hoàng (Apostolic Visitator) tại Bulgaria. Năm 1935, ngài được bổ nhiệm làm Khâm sứ (Apostolic Delegation) tại Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp để phục vụ cộng đồng Công giáo, đồng thời kiêm nhiệm việc đối thoại với Chính thống giáo và Hồi giáo. Trong thời gian 1944-1953, ngài được bổ nhiệm làm Ngoại trưởng của Tòa Thánh tại Bulgaria, rồi ở Thổ Nhĩ Kỳ và được bổ nhiệm làm Sứ thần (Nuncio) tại Pháp quốc.

Ngài được tấn phong Hồng y và làm Tổng giám mục TGP Venice năm 1953. Một tháng sau sinh nhật thứ 78, ngài được bầu làm Giáo hoàng, chọn Tông hiệu Gioan, theo tên thánh của người cha, của ngài và hánh bổn mạng của Đền thờ Rôma và Đền thờ Gioan Lateran. Ngài làm việc rất nghiêm túc. Ngài khôn ngoan khi gặp các nhà chính trị và các vị lãnh đạo các tôn giáo trên khắp thế giới. Năm 1962, ngài đã nỗ lực giải quyết cuộc khủng khoảng tên lửa của Cuba.

Vị tiền nhiệm là ĐGH Piô XII (1876-1958) được ngài noi gương như vị mục tử nhân lành. Ngài thể hiện mối quan tâm mục vụ trong các tông thư về xã hội, đặc biệt là hai Tông thư của ngài là “Mẹ và Thầy” (Mater et Magistra, 1961), và “Hòa Bình trên Thế Giới” (Pacem in Terris, 1963).

Trong thế chiến II, ngài quen với các vị lãnh đạo Giáo hội Chính thống giáo và nhờ sự giúp đỡ của tòa đại sứ Đức tại Thổ Nhĩ Kỳ, ngài đã giúp cứu sống khoảng 24.000 người Do Thái. Ngài được tấn phong hồng y và làm TGP Venice năm 1953, ngài được nhiều người yêu mến vì ngài sống hết mình vì đoàn chiên.

Thánh Gioan XXIII đã có công “mở rộng” Hồng y đoàn ở tầm vóc quốc tế. Trong lời khai mạc Công đồng Vatican II, ngài đã phê bình những người “sống trong thời đại tân tiến mà không hiểu gì, chỉ thoái thác và phá hoại”, và ngài gọi họ là “các tiên tri của sự diệt vong” (prophets of doom). Chính ngài đã “bắt nhịp” cho Công đồng Vatican II khi ngài nói: “Giáo hội luôn chống lại các sai lầm. Ngày nay, Giáo hội ưa thích dùng Biệt dược Lòng Thương Xót hơn là nghiêm khắc”.

Khi hấp hối, ngài nói: “Phúc Âm không hề biến đổi, nhưng chúng ta đã bắt đầu hiểu rõ hơn. Những người đã sống như tôi sống đều có thể so sánh các nền văn hóa và truyền thống khác nhau, đồng thờià hiểu được rằng đã đến lúc nhận biết các dấu hiệu của thời đại để nắm bắt cơ hội và nhìn xa trông rộng hơn”.

Ngài về Nhà Cha ngày 3-6-1963 tại Rôma Triều đại Giáo hoàng của ngài ngắn ngủi, chưa đầy 5 năm, nhưng ảnh hưởng của ngài không nhỏ đối với Giáo hội Công giáo toàn cầu, nhất là ảnh hưởng của Công đồng Vatican II. Ngài được Thánh Gioan Phaolô II tôn phong chân phước ngày 3-9-2000.

Thánh GH Gioan XXIII là người sống khiêm nhường, giản dị, nhân hậu, hiền từ, tử tế, không thích xuất hiện nhiều trước công chúng. Một tác giả đã nhận xét rằng “tính giản dị là một trong các tính cách nổi bật nhất nơi ngài”. Đời sống cầu nguyện nhiều của ngài đã phản ánh rõ nét qua hành động của ngài, khiến người ta thân ái gọi ngài là “Giáo hoàng Tốt lành” và “Ông già Nhân từ”.

Lạy Thánh Gioan XXIII, xin nguyên giúp cầu thay cho chúng con, và xin bảo vệ đức tin của Giáo hội luôn kiên cường trong mọi hoàn cảnh, nhất là trong thời đại khó khăn này. Chúng con cầu xin nhân Danh Đức Giêsu Kitô, Thiên Chúa cứu độ của chúng con. Amen.

TRẦM THIÊN THU

Mùa Chay – 2014