SUY TƯ VỀ KỲ THỊ CHỦNG TỘC

Ông nội tôi có thể được gọi là một người lịch lãm. Ông mặc áo sơ mi và thắt cà-vạt đi làm, ngay cả khi về già, ông vẫn tự điều hành công việc kinh doanh nhỏ của gia đình, tại bàn làm việc ở tầng hầm của ngôi nhà ở Bronx. Tôi không nghe ông chửi thề hay cao giọng giận dữ. Ông luôn lịch sự và tốt bụng nhưng không có nghĩa là hoàn hảo, một trong những khuyết điểm của ông là dạng thành kiến nhẹ thể hiện ở việc ông đề cập các thành viên của các chủng tộc khác bằng những từ ngữ có ý kỳ thị, thường kèm theo nụ cười gần như xấu hổ, chứ không chế nhạo. Tuy nhiên, theo tiêu chuẩn thời đó, ông là người kỳ thị chủng tộc.

Nhưng đây là một sự thật thú vị về ông tôi. Là một người theo Tân Giáo, từng là nhà truyền giáo giáo dân tại nhà thờ của ông ở Bronx, ông vẫn là thành viên tích cực của Hội Thánh khi khu vực lân cận của nhà thờ thay đổi và Hội Thánh phần lớn là người da trắng trở thành chủ yếu là người da đen. Khi lễ tang của ông được tiến hành tại nhà thờ này, những người tham dự gần như hoàn toàn là người da đen đã đến gặp tôi để chia buồn và nói: “Ông của bạn thực sự là một quý nhân.”

Phải làm gì với điều này? Liệu ông tôi có xứng đáng bị gộp chung với Ku Klux Klansmen? Có phải tất cả giáo dân da đen của giáo xứ đó đều bị lừa bởi một người đạo đức giả? Phải chăng vì bản chất, sự giáo dưỡng, và Chúa mới biết còn gì nữa, ông tôi có thành kiến, nhưng là một người theo Kitô giáo, và về cơ bản là tử tế, ông không cho phép những thành kiến đó quyết định cách ông tương tác với người khác?

Trước khi trở thành linh mục Công giáo, tôi từng phục vụ trong quân đội với tư cách là lính bộ binh ở Việt Nam. Hai anh chàng da đen đến từ Tennessee đã giúp tôi đột nhập khi tôi đến trình diện tại đơn vị của mình. Hai tháng sau, bị thương trong một cuộc phục kích, tôi được giải cứu và sơ tán với sự giúp đỡ của một người lính da đen lực lưỡng, cao hơn 1,8 m và một người Puerto Rico chắc nịch đã vác tôi trên vai và đưa tôi đến nơi an toàn. Màu da không thành vấn đề trên chiến trường. Người ta thường nói chúng tôi là “huynh đệ chi binh.”

Tuy nhiên, khi chúng tôi trở lại căn cứ chính trong những dịp hiếm hoi và có thể đến câu lạc bộ nhập ngũ để nghỉ ngơi, người da đen và người da trắng dường như tự động tách ra. Tôi đã thấy khuôn mẫu tương tự được lặp lại trong các bữa ăn tại hội nghị giáo sĩ. Các linh mục da đen từ khắp nơi trên thế giới, hiện đang phục vụ trong giáo phận của chúng tôi, thường là ở các giáo xứ chủ yếu là người da trắng với các giáo sĩ da trắng, mọi người hòa hợp với nhau, bị thu hút vào bàn của các linh mục da đen.

Tôi đã hỏi một linh mục tuyệt vời và được nhiều người yêu mến đến từ Ghana xem ông có nghĩ rằng có kỳ thị chủng tộc trong chuyện này hay không. Ông cười và nói: “Tất nhiên là không. Mọi người chỉ cảm thấy thoải mái một cách tự nhiên với những người giống mình nhất về chủng tộc và nguồn gốc quốc gia.”

Tôi tự hỏi có bao nhiêu phần được coi là kỳ thị chủng tộc trong xã hội của chúng ta thực sự chỉ là vấn đề cảm thấy như ở nhà hơn với những người mà chúng ta quen thuộc nhất. Ngay cả như trường hợp của ông tôi, còn nhiều điều hơn thế nữa, thì sự thiên vị luôn nghiêm trọng đến mức nó đáng bị chỉ trích, bị gộp chung với sự cố chấp thực sự đáng ghét và nhân cách của người vi phạm, bị ám sát khi bị cho là phân biệt chủng tộc hoặc ám ảnh theo cách này hay cách khác ngày càng trở nên phổ biến?

Nếu tôi đi bộ qua một khu phố có tỷ lệ tội phạm cao, dù ngày hay đêm, tôi có phải là người kỳ thị chủng tộc vì lo lắng hơn so với việc tôi đi bộ quanh khu nhà trong giáo xứ hoặc quê hương của mình? Nếu chúng ta thay thế cảnh sát của mình bằng Robocops, lập trình cho chúng để bảo vệ tối đa tất cả các khu vực lân cận, liệu chúng có được lập trình giống hệt nhau bất kể chúng tuần tra ở đâu? Trên thực tế, không phải tất cả chúng ta đều liên tục nhận, phân tích và giải thích dữ liệu và điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp? Tại sao chúng ta lại có trí thông minh? Đó không phải là những gì giống như lái xe phòng thủ hoặc cảnh giác với môi trường xung quanh trên sân ga tàu điện ngầm?

Tôi tin rằng tiến sĩ Jordan Peterson vừa trở nên rất nổi tiếng vừa gây nhiều tranh cãi cũng vì lý do tương tự. Ông có cảm nhận sâu sắc về sự tinh tế, phức tạp và bí ẩn của thực tế cũng như bản chất con người nói riêng, và luôn nỗ lực giúp đỡ người khác điều hướng những dòng chảy thường xuyên nguy hiểm của cuộc sống để họ có thể phát triển và hòa hợp. Ông được ngưỡng mộ bởi những người đánh giá cao kiến thức, sự khôn ngoan, sự hiểu biết và lòng trắc ẩn rõ ràng của ông. Ông bị coi thường bởi những người thích sự đơn giản trong việc gọi tên và xếp mọi người vào những chiếc hộp nhỏ gọn ngăn nắp.

Con đường của Peterson có khả năng dẫn đến một mức độ hòa hợp và hòa bình, còn con đường kia có khả năng dẫn đến sự chia rẽ và ác cảm vô tận. Không cần phải là thiên tài hay thánh nhân mới đánh giá được con đường nào tốt hơn. Ông tôi dù có hơi thành kiến nhưng vẫn có thể hòa hợp với hầu hết mọi người. Tất cả chỉ cần một chút lịch sự và phép lịch sự cơ bản của Kitô giáo không cho phép sở thích và thành kiến tự nhiên của mình trở thành yếu tố quyết định chính trong cách đối xử với người khác.

J.R.R. Tolkien là bậc thầy kể chuyện và là người Công giáo sùng đạo, đã viết thư gửi cho con trai Michael: “Nhớ lại những tội lỗi và sự ngu ngốc của chính mình, và nhận ra rằng trái tim đàn ông thường không tệ bằng hành động của họ và rất hiếm khi tệ bằng lời nói của họ.” Thêm chút khiêm tốn và bác ái của Tolkien sẽ giúp ích rất nhiều trong việc hàn gắn xã hội tan vỡ và giúp chúng ta sống như những người hàng xóm – thay vì như kẻ thù.

Đức Ông CHARLES FINK

TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ từ TheCatholicThing.org)

Trung tuần tháng 09-2023