PHŨ PHÀNG

“Sự thật dễ làm mất lòng.” Đó là sự thật mà đôi khi người ta không muốn biết, lý do đơn giản là nó phũ phàng lắm!

Chắc hẳn ai cũng đã từng hơn một lần cảm nhận được sự khinh miệt của người khác – qua ánh mắt, lời nói, cử chỉ, động thái. Với người khiêm tốn, họ cảm thấy buồn và họ im lặng. Với người chưa đủ khiêm tốn, họ cảm thấy tức giận, uất ức hoặc căm phẫn, và họ phản ứng dữ dội, thậm chí có người dám ra tay hại đối phương. Đã có những vụ giết người chỉ vì người ta thấy “đối phương” dám “nhìn đểu” mình hoặc “nhìn thấy ghét” mà thôi, chứ chẳng có gì to lớn.

Hai động thái liên quan lẫn nhau là tự tôn và khinh miệt. Vì tự tôn, người ta cho mình là “số dzách” và “ngon” hơn nên khinh người khác. Tự tôn là tự kiêu, là kiêu ngạo, trái ngược với khiêm nhường. Khiêm nhường như tòa nhà, khó khăn lắm mới xây dựng nên; kiêu ngạo như đốm lửa, nó có thể thiêu rụi cả tòa nhà bất cứ lúc nào. Pascal nhận xét: “Cái tôi là đáng ghét.” Đúng vậy!

Là người tạo nên các tác phẩm nổi tiếng như “Sense and Sensibility” (Tri Thức và Tri Giác) và “Pride and Prejudice” (Kiêu Hãnh và Định Kiến), nữ văn sĩ Jane Austen (1775-1817, người Anh) đã so sánh: “Kiêu căng và kiêu hãnh là hai chuyện khác nhau, dù các từ ngữ này thường được dùng như đồng nghĩa. Một người có thể tự hào về bản thân mà không tự cao tự đại. Kiêu hãnh liên quan nhiều tới quan điểm của chúng ta về bản thân; kiêu căng là những gì chúng ta muốn người khác nghĩ về mình.” Nhận định thật sâu sắc!

Chúng ta là bần nhân, có bị ghét cũng chẳng sao, Thật vậy, chúng ta là phàm nhân với nhiều sai lầm và tội lỗi, bị khinh cũng chẳng lạ gì. Vả lại, chính chúng ta cũng có những lúc cảm thấy “khó ưa” người khác – tức là coi thường hoặc khinh người khác. Vậy nếu chúng ta có bị khinh thì cũng đâu có… oan! Tại sao Chúa Giêsu là người hoàn hảo mà cũng bị người ta coi thường và bị ghét tới cùng? Thật khó hiểu. Tuy nhiên, điều đó cho chúng ta thấy rằng “đời là thế,” người ta ghét người khác vì thấy mình thua kém. Hèn mà thấy hãnh diện nên vẫn chảnh!

Chính Thiên Chúa đã xác định rạch ròi với ngôn sứ Giêrêmia: “Trước khi cho ngươi thành hình trong dạ mẹ, Ta đã biết ngươi; trước khi ngươi lọt lòng mẹ, Ta đã thánh hóa ngươi, Ta đặt ngươi làm ngôn sứ cho chư dân.” (Gr 1:5) Rõ ràng Ngài biết trước từ đời đời, quan phòng và tiền định từ khi chúng ta chưa là “hạt bụi” nào trên thế gian này. Ngài biết mọi sự đã và sẽ xảy ra để nâng đỡ chúng ta, để bảo bọc chúng ta theo lòng thương xót của Ngài: “Lạy Chúa, Ngài dò xét con và Ngài biết rõ, biết cả khi con đứng con ngồi. Con nghĩ tưởng gì, Ngài thấu suốt từ xa, đi lại hay nghỉ ngơi, Chúa đều xem xét, mọi nẻo đường con đi, Ngài quen thuộc cả. Miệng lưỡi con chưa thốt nên lời, thì lạy Chúa, Ngài đã am tường hết. Ngài bao bọc con cả sau lẫn trước, bàn tay của Ngài, Ngài đặt lên con.” (Tv 139:1-5)

Điều cần tạc dạ ghi lòng: Thiên Chúa thấu suốt mọi sự. (x. 1 Sb 28:9; Gđt 8:14; Et 5:1; 2 Mcb 7:35; 2 Mcb 9:5; 2 Mcb 12:22; 2 Mcb 15:2; G 28:27; Tv 139:2; Cn 16:2; Cn 21:2; Cn 24:12; Kn 1:6; Kn 7:23; Hc 23:19; Hc 42:20; Gr 11:20; Gr 20:12; 1 Cr 12:4-6) Biết vậy để không dám giấu giếm gì hết, có lén lút cũng chỉ che mắt thế gian thôi!

Giêrêmia được chọn làm ngôn sứ, và được Thiên Chúa giao trách nhiệm: “Ngươi hãy thắt lưng. Hãy chỗi dậy! Hãy NÓI với chúng TẤT CẢ những gì Ta sẽ truyền cho ngươi. Trước mặt chúng, ngươi ĐỪNG RUN SỢ; nếu không, trước mặt chúng, chính Ta sẽ làm cho ngươi run sợ luôn. Này, hôm nay, chính Ta làm cho ngươi nên thành trì kiên cố, nên cột sắt tường đồng chống lại cả xứ: từ các vua Giu-đa đến các thủ lãnh, các tư tế và toàn dân trong xứ. Chúng sẽ giao chiến với ngươi, nhưng sẽ không làm gì được, vì CÓ TA Ở VỚI NGƯƠI để giải thoát ngươi.” (Gr 1:17-19) Chúa là thành lũy, là sức mạnh, là khiên thuẫn,… Thế thì an tâm!

Nhưng là con người, chúng ta dễ “ngủ quên trong chiến thắng” và ảo tưởng. Biết vậy, Thánh Vịnh gia không dám ỷ lại và luôn cầu xin: “Con ẩn náu bên Ngài, lạy Chúa, xin đừng để con phải tủi nhục bao giờ. Vì Ngài công chính, xin cứu vớt và giải thoát con, ghé tai nghe và thương cứu độ. Xin Ngài nên như núi đá cho con trú ẩn, như thành trì để cứu độ con, núi đá và thành trì bảo vệ con, chính là Ngài. Lạy Thiên Chúa, xin giải thoát con khỏi bàn tay kẻ dữ, khỏi móng vuốt phường nham hiểm và bọn dã man.” (Tv 71:1-4) Cuộc sống rất nhiêu khê, “căng” lắm, ba thù (xác thịt, thế gian, và ma quỷ) lúc nào cũng trực chiến. Mà ma quỷ như virus, chỗ nào cũng có, lúc nào cũng có. Sơ sảy một chút là “chết” với nó ngay. Dịch bệnh suốt 2 năm qua cho chúng ta thấy rõ ràng rồi!

Kẻ thù đa dạng và nhiều lắm. Ba thù là “nói gọn” vậy thôi. Cảnh giác với ma quỷ và thế gian là chuyện dễ hiểu, khó nhất là phải cảnh giác mới chính mình – kẻ nội gián. Ngoại gián là đáng sợ, nhưng nội gián còn đáng sợ hơn. Vì thế, Thánh Vịnh gia không dám lơ là, và luôn tâm niệm: “Lạy Chúa, chính Ngài là Đấng con trông đợi, lạy Đức Chúa, chính Ngài là Đấng con tin tưởng ngay từ độ thanh xuân. Từ thuở sơ sinh, con nương tựa vào Ngài, Ngài đã kéo con ra khỏi lòng mẹ, con ca tụng Ngài chẳng khi ngơi.” (Tv 71:5-6) Chắc chắn chúng ta cũng không thể làm khác hơn được, vì đó là “bí quyết” tự bảo vệ mình để làm khỏe mạnh hệ miễn nhiễm tâm linh.

Ngoài ra, chúng ta còn phải quyết tâm và không ngại thưa với Chúa: “Miệng con công bố Ngài chính trực, suốt ngày tường thuật ơn cứu độ Ngài ban. Từ độ thanh xuân, lạy Thiên Chúa, con đã được Ngài thương dạy dỗ. Tới giờ này, con vẫn truyền rao vĩ nghiệp của Ngài.” (Tv 71:15 và 17) Đó là bổn phận và trách nhiệm của chúng ta. Có lần Thánh Phêrô đã minh định với Sư Phụ Giêsu: “Thưa Thầy, bỏ Thầy thì chúng con biết đến với ai? Thầy mới có những lời đem lại sự sống đời đời.” (Ga 6:68-69) Vâng, đó là điều cần thiết vô cùng, và chỉ có Ngài cứu khổ cứu nạn mà thôi!

Nhưng chúng ta phải làm sao đây? Thánh Phaolô cho biết bí quyết và động viên: “Trong các ân huệ của Thiên Chúa, anh em cứ tha thiết tìm những ơn cao trọng nhất. Nhưng đây tôi xin chỉ cho anh em con đường trổi vượt hơn cả.” (1 Cr 12:31) Bí quyết đó là Đức Ái, hoặc Đức Mến. Có được mọi nhân đức mà thiếu đức ái thì coi như không. Tam bộ “tin cậy mến” đều tồn tại, nhưng cao trọng hơn cả là đức mến. (x. 1 Cr 13:1-13)

Một danh nhân nói: “Chỉ những ai biết yêu thương mới xứng đáng danh hiệu con người.” Chúa cũng chỉ đòi hỏi mọi người hai điều: Mến Chúa và yêu người. Gọi là hai nhưng chỉ là một. Đức mến là đức ái, biết yêu thương, biết trắc ẩn, biết thương xót – nhất là đối với những người hèn mọn, thấp cổ bé miệng. Thương xót từ ánh mắt, ý nghĩ, đôi tay, đôi tai, cái miệng, con tim,… Mẹ Teresa Calcutta nói: “Có tin thì mới yêu.” Còn Thánh Gioan nói: “Ai ghét anh em mình, ấy là kẻ sát nhân. Không kẻ sát nhân nào có sự sống đời đời ở lại trong nó.” (1 Ga 3:15) Con tim luôn quan trọng hơn các chi thể khác và chỉ có một.

Qua trình thuật Lc 4:21-30, Thánh sử Luca cho biết rằng Đức Giêsu được Thần Khí thúc đẩy, Ngài trở về quê miền Galilê, đến hội đường, mở sách và đọc Kinh Thánh, ai cũng chăm chú theo dõi. Ngài bắt đầu nói với họ: “Hôm nay đã ứng nghiệm lời Kinh Thánh quý vị vừa nghe.” Ngài nói những lời hay ý đẹp nên mọi người đều tán thành và thán phục.

Tuy nhiên, có một số người xầm xì, Ngài biết ý họ nên Ngài đặt vấn đề: “Hẳn là các ông muốn nói với tôi câu tục ngữ: Thầy lang ơi, hãy chữa lấy mình! Tất cả những gì chúng tôi nghe nói ông đã làm tại Caphácnaum, ông cũng hãy làm tại đây, tại quê ông xem nào!” Ngài nói tiếp: “Tôi bảo thật các ông: không một ngôn sứ nào được chấp nhận tại quê hương mình.” Sự thật phũ phàng là vậy. Xưa nay thế thái nhân tình vẫn thế thôi!

Quả thật, những người khinh chúng ta không ai xa lạ, mà là những người ở gần chúng ta nhất – thân nhân, láng giềng và bạn bè. Thế nên người Việt có câu: “Giòi trong xương giòi ra.” Thật vậy, chính các thân nhân đã có lần bảo Ngài bị mất trí, điên khùng, tâm thần, (x. Mc 3:21) nên họ tìm cách bắt Ngài về. Còn các kinh sư nói Ngài bị quỷ ám. (x. Mc 3:22) Thật kinh khủng vì quá phũ phàng!

Người Việt thường ví von: “Con gà tức nhau vì tiếng gáy.” Con người cũng có máu gà chăng? Con người thật kỳ khôi, không làm được gì thì bị chê là dở, là hèn, là ngu, nhưng làm được gì thì người ta không tin, cho là khoe mẽ, rồi gièm pha, giật dây, trù dập. Cỡ nào cũng nói được, kiểu nào cũng bị khinh. Thảo nào tiền nhân nói: “Lưỡi không xương nhiều đường lắt léo.”

Chúa Giêsu đặt vấn đề: “Vào thời ông Êlia, khi trời hạn hán suốt ba năm sáu tháng, cả nước phải đói kém dữ dội, thiếu gì bà goá ở trong nước Israel; thế mà ông không được sai đến giúp một bà nào cả, nhưng chỉ được sai đến giúp bà góa thành Xarépta miền Xiđôn. Cũng vậy, vào thời ngôn sứ Êlisa, thiếu gì người phong hủi ở trong nước Israel, nhưng không người nào được sạch, mà chỉ có ông Naaman, người xứ Xyri thôi.” (Lc 4:25-27) Tại sao? Họ chỉ “bới bèo ra bọ, vạch lông tìm vết,” chứ không chịu “soi gương” xem mặt mình thế nào. Ngày nay, chúng ta cũng chẳng hơn gì họ, vẫn mỉa mai, ghen tức, phe cánh,… Thôi, đành tự an ủi: “Đời là thế!”

Người ta nghe Chúa Giêsu nói vậy, họ phẫn nộ, đứng dậy và lôi Ngài ra khỏi thành và kéo Ngài lên tận đỉnh núi để xô Ngài xuống vực. Nham hiểm và độc ác ngoài sức tưởng tượng! Thế nhưng họ không thể làm gì được Ngài, và Ngài thản nhiên băng qua giữa họ mà đi. Điều này gợi nhớ cảnh ở Vườn Dầu, Ngài chỉ nói “chính tôi đây” mà quân lính té lăn cù cả đám. (Ga 18:6)

Người ta có triết lý sống đơn giản thế này: “Đừng cãi lý với kẻ say, đừng bắt tay với kẻ xấu, đừng chiến đấu với kẻ liều, đừng nói nhiều với kẻ ngu!” Đồng thời hiểu rằng Chúa nhân lành mà còn bị ghen ghét thì chúng ta chẳng là chi cả. Và đây là bí quyết độc đáo của Thánh Elzéar: “Khi người ta sỉ nhục tôi, tôi nghĩ đến Chúa Giêsu đã chịu nhục nhã trên Thánh Giá, và tôi suy đi nghĩ lại cho đến khi được bình tĩnh hẳn.” Rất đơn giản nhưng lại không dễ thực hiện, thậm chí có thể là khó lắm!

Lạy Thiên Chúa, xin ban ơn giúp sức để chúng con có thể nhận thức và ý thức, biết mình và biết người, không ảo tưởng, không kiêu ngạo, không giả hình, không tự tôn, không dửng dưng, nhưng biết yêu người đúng cách và chân thành. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU