Ngẫu Tượng

Thờ ngẫu tượng là thần tượng, là sùng bái ai đó hoặc cái gì đó ngoài Thiên Chúa. Có lần Richard Baxter nói: “Hầu như không thể tin được bao nhiêu lần ma quỷ đã lợi dụng khi nó làm cho tội lỗi thành vấn đề tranh cãi: một số thuộc về trí óc, một số thuộc về thứ khác; bạn thuộc ý kiến này, còn tôi thuộc ý kiến kia”. Không gì rõ ràng hơn khi chúng ta tranh luận về việc dùng ảnh tượng khi cầu nguyện.

Thánh Gioan cảnh báo hãy xa tránh ngẫu tượng, vì có thể các Kitô hữu không muốn làm vậy: “Hỡi anh em là những người con bé nhỏ, hãy tránh xa các tà thần!” (1 Ga 5:21). Chúng ta nên phân biệt những kiểu thờ ngẫu tượng. Với tôi, tôi hiểu thờ ngẫu tượng là đặt một thụ tạo vào chỗ mà chỉ có Thiên Chúa mới xứng đáng. Điều này xảy ra khi chúng ta dùng hình ảnh trong khi cầu nguyện, nhưng không dính líu tới ảnh tượng. Thờ ngẫu tượng khác hơn thế.

1. Ngẫu tượng vô hình.

Thánh Phaolô nói: “Anh em hãy giết chết những gì thuộc về hạ giới trong con người anh em: ấy là gian dâm, ô uế, đam mê, ước muốn xấu và tham lam; mà tham lam cũng là thờ ngẫu tượng” (Cl 3:5). Thờ ngẫu tượng là vậy, nghĩa là các vật mà con người ham muốn đã chiếm vị trí sùng kính trong tâm hồn thay vì Thiên Chúa. Chúng ta không nghĩ điều này chỉ xảy ra nếu con người tham lam bắt đầu sùng bái vật chất là tiền bạc, của cải,… Sự thật là việc sùng bái như vậy là thờ phượng ngẫu tượng. Bản chất tham lam của con người có thể sùng bái bất cứ thứ gì: “Ngươi không được ham muốn nhà người ta, ngươi không được ham muốn vợ người ta, tôi tớ nam nữ, con bò con lừa, hay bất cứ vật gì của người ta” (Xh 20:17). Khi bạn làm vậy là bạn tôn thờ ngẫu tượng.

Rất khó phá vỡ ngẫu tượng trong lòng mình. Tâm hồn xấu xa vì bị lừa, gặp thử thách, vì sùng bái ảnh tượng quá sẽ biến thành thờ ngẫu tượng. Chúng ta dễ quên rằng ảnh tượng là vật giúp ta nhớ đến chính nhân vật nào đó. Ví dụ, ảnh tượng người quá cố không là người quá cố mà chỉ nhắc nhở chúng ta nhớ đến con người thật của người quá cố.

Sự thờ ngẩu tượng tham lam không cần hình ảnh, nhưng nó khiến người ta say mê. Một phụ nữ nhìn vào cuốn catôlô mà ham muốn cũng là đang mua sắm. Họ đang tôn thờ ngẫu tượng của họ khi khao khát chiếc áo đầm hay đôi giày thời trang nào đó. Thậm chí có những thứ mua về mà không dùng đến.

Thích nhìn hình ảnh hoặc xem phim “đen” là một dạng thờ ngẫu tượng. Sự khao khát xâm chiếm tâm hồn họ. Ngày nay, kỹ thuật và công nghệ cao, chỉ cần một cái nhấp chuột là tất cả hiện ra trên màn hình máy vi tính hoặc điện thoại di động.

Các loại thờ ngẫu tượng tương tự như vậy là có hình ảnh mà lại không có hình ảnh (vô hình). Có vô vàn dạng thờ ngẫu tượng trong cuộc sống hàng ngày mà chúng ta tưởng không là thờ ngẫu tượng!

2. Thờ ngẫu tượng khi giao tiếp với tà thần.

Rõ ràng Kinh thánh dạy chúng ta rằng thờ các tà thần là thờ ngẫu tượng: “Các ngươi không được hướng về các tà thần, không được đúc tượng thần mà thờ. Ta là Đức Chúa, Thiên Chúa của các ngươi” (Lv 19:4). Trong ví dụ này, vấn đề không là các ảnh tượng, mà vấn đề là những gì các ảnh tượng đó miêu tả. Chính các thần không quan tâm ảnh tượng, nhưng họ khuyến khích dùng ảnh tượng. Các ảnh tượng đó miêu tả những cái sai.

Theo từ ngữ Kinh thánh, tà thần không là vật tương tự như các thần không hiện hữu. Có những thực tế tâm linh phía sau các ảnh tượng đó: “Về việc ăn thịt cúng, chúng ta biết rằng ngẫu tượng chẳng là gì trên thế gian, và cũng chẳng có thần nào ngoài Thiên Chúa độc nhất. Thật thế, mặc dầu người ta cho là có những thần ở trên trời hay dưới đất. Quả thật, thần cũng lắm mà chúa cũng nhiều, nhưng đối với chúng ta, chỉ có một Thiên Chúa là Cha, Đấng tạo thành vạn vật và là cùng đích của chúng ta; và cũng chỉ có một Chúa là Đức Giêsu Kitô, nhờ Người mà vạn vật được tạo thành, và nhờ Người mà chúng ta được hiện hữu” (1 Cr 8:4-6).

Thánh Phaolô xác định: “Đồ cúng là cúng cho ma quỷ, chứ không phải cho Thiên Chúa; mà tôi không muốn anh em hiệp thông với ma quỷ” (1 Cr 10:20). Ma quỷ không hiện hữu. Chúng là cái mà chúng muốn là. Ví dụ rõ nhất về loại này là khi thánh Phaolô gặp một cô gái tại Philippi: “Một hôm, đang khi chúng tôi đi tới nơi cầu nguyện, một đầy tớ gái đón gặp chúng tôi; cô ta bị quỷ thần ốp, và thuật bói toán của cô làm lợi nhiều cho các chủ nhân của cô” (Cv 16:16). Người Hy Lạp nói rằng cô ta bị thần mãng xà (python, theo thần thoại Hy Lạp) khiến cô ta hiến dâng cho thần Apollo. Hoặc như Kitô giáo nói là bị quỷ ám (demon-possessed).

Với sự tôn thờ ngẫu tượng như vậy, các ảnh tượng không bị loại bỏ vì chúng chính xác, nhưng vì chúng miêu tả chính xác các tà thần. Đối với người thờ ngẫu tượng, chúng chính xác vì chúng mở ra lối tới “các thực tế tâm linh” mà chúng thực sự thể hiện: “Người ta lấy gỗ làm củi: phần để sưởi, phần để nhóm lửa nướng bánh, rồi phần nữa để tạc tượng thần mà lạy, làm một ông thần mà thờ” (Is 44:15), vì thế: “Kẻ nào bám lấy Ta để được che chở, thì hãy làm lành với Ta; với Ta, nó hãy làm lành” (Tv 115:5).

3. Thờ ngẫu tượng khi tin dị đoan.

Tôi không muốn mất nhiều thời gian ở đây, vì đây không là phạm trù Kinh thánh quan trọng. Nhưng giả sử ai đó tạo ra vị tiểu thần Kwaanza, hoặc dùng tượng nhỏ Hummel, một ca sĩ hoặc một diễn viên nào đó, để thể hiện “tinh thần phục hồi” hoặc điều gì đó trong khi suy niệm buổi sáng. Những thứ này không là thực tế tâm linh phía sau chúng, và chỉ là ngu xuẩn. Nhưng chúng vẫn là sự thờ ngẫu tượng – ở mức tối thiểu theo ý nghĩa đầu tiên tôi muốn nói. Dạng thần tượng âm nhạc cũng có chút liên quan thờ ngẫu tượng!

4. Thờ ngẫu tượng là thờ Thiên Chúa thật qua hình ảnh.

Hãy lưu ý Aaron nói khi ông quy tụ mọi người vây quanh con bò vàng. Dân thấy ông Môsê lâu quá không xuống núi, bèn tụ họp bên ông Aharon và nói với ông: “Xin ông đứng lên, làm cho chúng tôi một vị thần để dẫn đầu chúng tôi, vì chúng tôi không biết chuyện gì đã xảy ra cho cái ông Môsê này, là người đã đưa chúng tôi lên từ đất Ai Cập”. Ông Aharon nói với họ: “Hãy gỡ các khuyên vàng mà vợ và con trai con gái anh em đeo ở tai, rồi đem đến cho tôi”. Toàn dân gỡ các khuyên vàng đeo tai và đem đến cho ông Aharon. Ông lấy vàng từ tay họ trao cho, đem đúc và dùng dao mà gọt đẽo thành một con bê. Bấy giờ họ nói: “Hỡi Ítraen, đây là thần của ngươi đã đưa ngươi lên từ đất Ai Cập”. Thấy vậy, ông Aharon dựng một bàn thờ trước tượng con bê, rồi hô to: “Mai có lễ kính Đức Chúa!”. Ngay hôm sau, họ dậy sớm, dâng tiến những của lễ toàn thiêu và những lễ vật kỳ an. Dân ngồi xuống ăn uống, rồi đứng lên bày trò vui chơi” (Xh 32:1-6).

Chúng ta có thể phân biệt sự tôn thờ tà thần với các ảnh tượng thật (mục 2 ở trên), Thiên Chúa thật với các ảnh tượng sai (mục 4 ở trên). Nhưng điều này không phân biệt giữa sự thờ ngẫu tượng và sự phi thờ ngẫu tượng (idolatry and non-idolatry). Kinh thánh kết án cả hai, với cùng một cách nói. Khi dân Israel bị cấm làm các ảnh tượng, họ bị cấm làm các ảnh tượng Thiên Chúa thật cũng như những thứ khác mà họ tạo ra rồi bái lạy với danh nghĩa tà thần: “Đức Chúa phán với anh em từ trong đám lửa: anh em nghe thấy tiếng nói nhưng không thấy hình bóng nào, chỉ có tiếng thôi” (Đnl 4:12).

Chúng ta biết điều này vì khi thánh Phaolô thảo luận “sự cố” thờ bò vàng, ngài gọi đó là tôn thờ ngẫu tượng: “Anh em đừng trở thành những kẻ thờ ngẫu tượng, như một số trong nhóm họ, theo lời đã chép: Dân đã ngồi xuống để ăn uống, rồi lại đứng lên chơi đùa. Ta đừng gian dâm, như một số trong nhóm họ đã gian dâm: nội một ngày, hai mươi ba ngàn người đã ngã gục” (1 Cr 10:7-8).

Cho nên thánh Phaolô kết án dạng đó là thờ ngẫu tượng. Cái gì? Vì sự hiện diện của con bò, không vì sự hiện hữu của lời cầu khấn ngẫu tượng. Nghĩa là những người tôn thờ Đức Giêsu Kitô, Thiên Chúa thật, ở dạng ảnh tượng, cũng vẫn phạm tội thờ ngẫu tượng (guilty of odolatry).

DOUGLAS WILSON

TRẦM THIÊN THU (Chuyển ngữ từ Dougwils.com)