LUÂN LÝ và TRÍ TUỆ NHÂN TẠO

Giáo Hội Công Giáo dạy rằng đạo đức dựa trên phẩm giá vốn có của mỗi con người, được tạo dựng theo hình ảnh và giống Thiên Chúa. Do đó, Giáo Hội công nhận tiềm năng trí tuệ nhân tạo (AI – artificial intelligence) được sử dụng theo cách tôn trọng hoặc vi phạm phẩm giá con người, tùy thuộc vào ý định và hành động của những người tạo ra và sử dụng trí tuệ nhân tạo.

Giáo Hội công nhận những lợi ích tiềm năng của trí tuệ nhân tạo, chẳng hạn như cải thiện chẩn đoán y tế, giảm tác động đến môi trường và nâng cao giáo dục. Tuy nhiên, Giáo Hội cũng cảnh báo về những rủi ro và thách thức do trí tuệ nhân tạo gây ra, đặc biệt là trong các lĩnh vực riêng tư, sự tự quản và trách nhiệm. Ngoài ra, Giáo Hội quan ngại ngại về tác động của trí tuệ nhân tạo đối với việc làm, sự gắn kết xã hội và công ích.

Giáo Hội Công Giáo nhấn mạnh sự cần thiết về cách tiếp cận có trách nhiệm đối với việc phát triển và sử dụng trí tuệ nhân tạo. Cách tiếp cận này nên được hướng dẫn bởi các nguyên tắc về nhân phẩm, công ích và tình đoàn kết. Giáo Hội cũng kêu gọi đối thoại liên ngành giữa các chuyên gia về công nghệ, luân lý và thần học để giải quyết sự liên quan luân lý của trí tuệ nhân tạo.

Một trong những mối quan tâm chính với trí tuệ nhân tạo là khả năng làm giảm tác dụng và sự quyết định của con người. Giáo Hội dạy rằng con người có địa vị luân lý duy nhất, dựa trên khả năng lý trí, tự do và sáng tạo. Điều đó có nghĩa là con người phải luôn là người đưa ra quyết định cuối cùng khi nói đến các lựa chọn luân lý. Mặc dù trí tuệ nhân tạo có thể hỗ trợ con người trong việc quyết định, nhưng nó không nên thay thế hoặc đè lên phán quyết của con người.

Một mối quan tâm khác là tác động của trí tuệ nhân tạo đối với quyền riêng tư và quyền tự chủ cá nhân. Giáo Hội dạy rằng quyền riêng tư là một khía cạnh thiết yếu của phẩm giá con người và các cá nhân có quyền kiểm soát thông tin cá nhân của họ. Việc sử dụng trí tuệ nhân tạo phải tôn trọng các quyền này và không được sử dụng để thao túng hoặc ép buộc các cá nhân. Ngoài ra, Giáo Hội nhấn mạnh tầm quan trọng của sự đồng ý có hiểu biết trong việc sử dụng trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là trong bối cảnh y tế.

Giáo Hội Công Giáo cũng nhận ra tiềm năng trí tuệ nhân tạo có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng và gạt ra ngoài lề xã hội hiện có. Như vậy, Giáo Hội kêu gọi dấn thân cho công ích, vốn đòi hỏi phải thăng tiến hạnh phúc của mọi thành phần trong xã hội, đặc biệt là những người dễ bị tổn thương nhất. Việc sử dụng trí tuệ nhân tạo không được ưu tiên lợi nhuận hoặc quyền lực hơn công ích và không được sử dụng để duy trì các hệ thống áp bức hoặc phân biệt đối xử.

Ngoài các nguyên tắc chung này, Giáo Hội Công Giáo có những giáo huấn cụ thể về trí tuệ nhân tạo trong những bối cảnh nhất định. Ví dụ, trong lĩnh vực công nghệ quân sự, Giáo Hội dạy rằng việc sử dụng vũ khí tự động không thể chấp nhận về phương diện luân lý. Các vũ khí này có thể hoạt động mà không cần sự can thiệp của con người, gây ra mối đe dọa đối với cuộc sống dân sự và các nguyên tắc về sự cân đối và sự kỳ thị trong chiến tranh.

Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, Giáo Hội công nhận những lợi ích tiềm năng của trí tuệ nhân tạo trong việc cải thiện chẩn đoán và điều trị, nhưng cũng cảnh báo về những nguy hiểm khi sử dụng trí tuệ nhân tạo để giảm sự tiếp xúc và chăm sóc của con người. Giáo Hội nhấn mạnh tầm quan trọng của sự kết nối con người và lòng trắc ẩn trong chăm sóc sức khỏe, đồng thời kêu gọi sự cân bằng cẩn thận giữa việc sử dụng trí tuệ nhân tạo và vai trò của những người chăm sóc con người.

Giáo Hội Công Giáo cũng nhận ra tiềm năng của trí tuệ nhân tạo được sử dụng trong lĩnh vực giáo dục, nhưng cảnh báo chống lại sự phụ thuộc quá mức vào trí tuệ nhân tạo mà không phải trả lương cho các giáo viên là con người. Giáo Hội nhấn mạnh tầm quan trọng của sự tương tác cá nhân và cố vấn trong giáo dục, đồng thời cảnh báo việc sử dụng trí tuệ nhân tạo để thay thế cho các mối quan hệ của con người.

Cuối cùng, Giáo Hội Công Giáo nhận ra tầm quan trọng của trách nhiệm giải trình và tính minh bạch trong việc phát triển và sử dụng trí tuệ nhân tạo. Giáo Hội kêu gọi sự hướng dẫn và tiêu chuẩn đạo đức được phát triển bởi các nhóm liên ngành và sự tham gia của nhiều bên liên quan, bao gồm xã hội dân sự và các cộng đồng bị gạt ra ngoài. Giáo Hội cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc liên tục phản ánh và đánh giá tác động của trí tuệ nhân tạo đối với xã hội và sự cần thiết phải cam kết sửa chữa mọi tác động tiêu cực.

Tóm lại, Giáo Hội Công Giáo dạy rằng việc phát triển và sử dụng trí tuệ nhân tạo phải được hướng dẫn bởi các nguyên tắc về phẩm giá con người, lợi ích chung và tình đoàn kết. Trí tuệ nhân tạo có tiềm năng mang lại lợi ích cho xã hội, nhưng cũng gây ra những rủi ro và thách thức cho nhân loại.

T.J. BURDICK

TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ từ CatholicExchange.com)