LIÊN QUAN VỤ VIGANÒ

Chín năm trước, Đức TGM Carlo Maria Viganò là đặc phái viên của Tòa Thánh tại Hoa Kỳ, làm việc với Tòa Bạch Ốc và Quốc Hội để chuẩn bị cho chuyến thăm Hoa Kỳ vào tháng 9-2015 của ĐTC Phanxicô.

Tuần này, cuối tháng 6-2024, Đức TGM Viganò đang bị văn phòng Bộ Giáo lý Đức tin xét xử, buộc tội kích động ly giáo – một sự chia rẽ trong Giáo Hội Công Giáo – bằng cách phủ nhận tính hợp pháp của ĐTC Phanxicô và bác bỏ Công Đồng Vatican II. TGM Viganò có thể phải đối mặt với những hình phạt bao gồm vạ tuyệt thông và huyền chức linh mục.

Sự biến đổi đáng kinh ngạc của TGM Viganò là một ví dụ cực đoan về sự phân cực đã bao trùm Giáo Hội và xã hội rộng lớn hơn trong thập niên qua. Bất kể kết quả của phiên tòa xét xử ông ra sao, những tranh cãi mà ông đã khuấy động và bầu không khí bút chiến mà ông thể hiện sẽ vẫn tồn tại trong tương lai gần như những thách thức lớn đối với sự đoàn kết Công Giáo.

Ngay cả trước khi đoạn tuyệt với ĐTC Phanxicô, TGM Viganò đã được biết đến như một người có tính cách cố ý và hiếu chiến, thẳng thắn một cách bất thường đối với một nhà ngoại giao chuyên nghiệp. Với tư cách là quan chức số 2 trong việc điều hành Thành Quốc Vatican dưới thời ĐGH Benedict XVI, ông đã viết thư cho giáo hoàng và ngoại trưởng của ông cáo buộc các quan chức Vatican khác tham nhũng và lạm dụng quyền lực. Ông cũng cầu xin không được cử đến Washington với tư cách là sứ thần, phàn nàn rằng việc tái bổ nhiệm là một nỗ lực của kẻ thù nhằm gạt ông ra ngoài. Những bức thư đã gây xôn xao dư luận khi chúng được xuất bản vào năm 2012, khi ông đang ở Mỹ.

Tuy nhiên, TGM Viganò vẫn giữ chức vụ sứ thần trong suốt thời gian còn lại của triều đại ĐGH Benedict XVI và sau đó dưới thời ĐGH Phanxicô. Chuyến thăm Hoa Kỳ năm 2015 của ngài được nhiều người ca ngợi là một thành công, mặc dù đã có dư chấn tranh cãi khi có thông tin tiết lộ rằng giáo hoàng đã gặp Kim Davis một thời gian ngắn, một quan chức bang Kentucky, người đã bị tù vì từ chối công nhận hôn nhân đồng giới. Sau đó phát ngôn viên Tòa Thánh nói rằng sứ thần đã sắp xếp cuộc gặp mà không nói rõ ý nghĩa của nó với giáo hoàng.

ĐTC Phanxicô đã chấp nhận đơn từ chức của TGM Viganò vào năm sau, ngay sau khi TGM Viganò đệ đơn ở tuổi 75 theo luật định. Cựu nhà ngoại giao này đã nghỉ hưu và không xuất hiện trước công chúng.

Ít ai có thể đoán trước được rằng ông sẽ trở lại nổi bật, chứ đừng nói đến cách gây sốc mà ông đã làm. Tháng 8-2018, ông đã công bố một lá thư dài cáo buộc ĐGH Phanxicô đã bỏ qua hồ sơ về hành vi sai trái tình dục của ĐHY Theodore McCarrick, phớt lờ những hạn chế do ĐGH Benedict VI đặt ra đối với McCarrick và phong ông trở thành cố vấn quan trọng, đặc biệt là liên quan việc lựa chọn các giám mục Hoa Kỳ. Đức TGM Viganò kêu gọi ĐTC Phanxicô từ chức.

Cuộc tấn công nhằm vào giáo hoàng bởi cựu đặc phái viên của ông đã làm nổi bật và làm trầm trọng thêm những căng thẳng trong Giáo Hội, đặc biệt là giữa Rôma và Hội Đồng Giám Mục Hoa Kỳ.

Trong những ngày sau khi bức thư của TGM Viganò được công bố, một số giám mục Hoa Kỳ đã đứng ra bảo đảm uy tín của tổng giám mục hoặc kêu gọi một cuộc điều tra về những tuyên bố của ông về giáo hoàng. Chủ tịch Hội Đồng Giám Mục Hoa Kỳ lúc bấy giờ là ĐHY Daniel DiNardo, GP Galveston-Houston, cho biết bức thư nêu lên những câu hỏi “xứng đáng có những câu trả lời có tính kết luận và dựa trên bằng chứng.”

Vụ TGM Viganò trở thành một trong nhiều vấn đề khiến mối quan hệ giữa Hội Đồng Giám Mục Hoa Kỳ và Vatican trở nên căng thẳng trong suốt triều đại giáo hoàng hiện tại. Các câu hỏi khác bao gồm làm thế nào để giải quyết các cáo buộc lạm dụng tình dục hoặc che đậy của các giám mục, liệu có nên từ chối cho các chính khách Công Giáo như Tổng thống Biden, người ủng hộ việc hợp pháp hóa việc phá thai, được rước lễ hay không, và việc nhấn mạnh đến mức nào các vấn đề nổi bật của giáo hoàng về công bằng xã hội, kinh tế và môi trường bằng cách so sánh với việc phản đối phá thai.

Cuối cùng Vatican đã công bố một báo cáo cho thấy ĐGH Phanxicô và hai vị tiền nhiệm đã thất bại trong việc kỷ luật McCarrick, người mà vào năm 2019 trở thành vị hồng y đầu tiên trong thời hiện đại bị huyền chức linh mục, sau khi một phiên tòa ở Vatican kết luận ông phạm tội lạm dụng tình dục trẻ vị thành niên và hành vi sai trái về tình dục với người lớn. McCarrick đã phủ nhận hành vi sai trái.

TGM Viganò tiếp tục lên tiếng về một loạt mối quan tâm ngày càng rộng lớn hơn. Năm 2020, ông đã viết một bức thư ngỏ gởi tổng thống lúc bấy giờ là Donald Trump ca ngợi khả năng lãnh đạo của ông trong bối cảnh đại dịch Covid-19 và các cuộc biểu tình sau vụ sát hại George Floyd, đồng thời tuyên bố rằng tình trạng bất ổn xã hội đang được dàn dựng bởi một tầng lớp âm mưu. Trong bức thư có một dòng tweet cảm ơn từ ông Trump và liên kết rõ ràng những tranh cãi trong Giáo Hội với các cuộc tranh luận chính trị thế tục. Đức TGM Viganò viết: “Giống như có một trạng thái sâu sắc, cũng có một giáo hội sâu sắc phản bội nghĩa vụ của mình và từ bỏ những cam kết đúng đắn trước Thiên Chúa.”

Tuần này, khi công bố phiên tòa xét xử tội ly giáo ở Vatican, TGM Viganò đã công bố một tuyên bố dài kết nối những gì ông mô tả là chương trình nghị sự của ĐTC Phanxicô với chương trình nghị sự của hệ tư tưởng thế tục về “chủ nghĩa toàn cầu.” Ông cáo buộc giáo hoàng thúc đẩy việc nhập cư không được kiểm soát, các hệ tư tưởng LGBTQ+ và các chương trình nghị sự về môi trường, gắn kết Giáo Hội với Diễn Đàn Kinh Tế Thế Giới, làm ngơ cuộc đàn áp người Công Giáo ở Trung Quốc và các nơi khác.

Khi đề cập giáo hoàng bằng tục danh, TGM Viganò viết: “Bergoglio đối với Giáo Hội cũng giống như các nhà lãnh đạo thế giới khác đối với quốc gia của họ: những kẻ phản bội, những kẻ lật đổ và những kẻ thủ tiêu cuối cùng của xã hội truyền thống.”

Nếu không có gì khác, bản cáo trạng của tổng giám mục rất hữu ích như một minh họa cho thấy các cuộc tranh cãi trong Giáo Hội hiện giao thoa và hội tụ với các cuộc tranh luận về chính trị thế tục như thế nào.

Trong tuyên bố của mình, trong đó ông ngang ngược hoan nghênh những cáo buộc của Vatican chống lại ông như một “lý do danh dự”, TGM Viganò tự ví mình với cố TGM Marcel Lefèbvre, người sáng lập Huynh Đoàn Piô X, nhóm theo truyền thống ly khai, và là người đã bị vạ tuyệt thông về việc tấn phong giám mục mà không có sự chấp thuận của Rôma.

Thật khó để tưởng tượng rằng những người theo TGM Viganò chỉ chiếm một phần nhỏ trong số 600.000 giáo dân mà Huynh Đoàn Piô X cho biết sẽ tham dự phụng vụ hôm nay. Cựu sứ thần Viganò là một con ruồi trâu, không phải là người sáng lập một phong trào. Tuy nhiên, thông điệp mang tính kích động của ông đã đến được với hàng triệu người, một phần nhờ vào sức mạnh của mạng xã hội và bầu không khí đầy biến động của diễn ngôn công khai hiện nay.

Lịch sử Giáo Hội có rất nhiều ví dụ về cuộc bút chiến thậm chí còn khốc liệt hơn cả của TGM Viganò. Nhưng tốc độ và phạm vi tiếp cận của các phương tiện truyền thông ngày nay tất nhiên chưa từng có. Từ nay, Vatican sẽ phải đối mặt với thực tế này, cho dù giáo hoàng là ai và bất kỳ sự bất mãn nào mà ngài phải giải quyết.

FRANCIS X. ROCCA

TRẦM THIÊN THU (theo ncregister.com)