KHUÔN MẶT THIÊN CHÚA

Khi chúng ta già đi, sự cám dỗ không hài lòng với cuộc sống của chúng ta có thể tăng lên. Nỗi sợ tuổi già, cùng với ký ức về những thất bại và sai lầm trong quá khứ, có thể che khuất những điều tốt đẹp trong thế giới xung quanh chúng ta. Một nền văn hóa tiêu dùng, xao lãng và gây mê, chính là những gì chúng ta đã tạo ra, nuôi dưỡng sự bồn chồn đó và thu lợi từ sự lo lắng thường kích động những ham muốn của chúng ta. Trong quá trình đó, nó đánh cắp thứ gì đó độc nhất của con người từ chúng ta. Nó thu nhỏ chúng ta thành một mớ ham muốn vật chất. Nó khiến chúng ta phẫn nộ với bất cứ điều gì siêu việt bởi vì những câu hỏi về ý nghĩa đe dọa bộ máy mong muốn và sở hữu nhiều hơn.

Đó là một trong những lý do tại sao vẻ đẹp – vẻ đẹp thực sự – dường như bị giảm sút trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta. Vẻ đẹp thực sự thu hút chúng ta và thoát khỏi chính mình, nó kết nối chúng ta với những thực tế không thể biến thành hàng hóa. Nó tái thần thánh hóa thế giới, dù chỉ trong chốc lát. Khi làm điều đó, nó tố cáo sự thô tục, giễu cợt và hỗn loạn vốn là đặc điểm của cuộc sống đương đại.

Nhưng chúng ta tốt hơn so với sự thèm ăn cơ bản của mình. Chúng ta xứng đáng được hưởng thứ gì đó hơn là rác rưởi vật chất, bị thương mại hóa. Lý do rất đơn giản, trong cuốn “The Face of God” (Khuôn Mặt Thiên Chúa), triết gia Roger Scruton viết: “Khuôn mặt con người tỏa sáng trong thế giới vật chất bằng một thứ ánh sáng không thuộc về thế giới này – ánh sáng của tính chủ quan.”

Khoa học xã hội ngày nay có xu hướng quy các cá nhân thành các điểm dữ liệu và kinh nghiệm con người thành các mô hình hành vi. Tất nhiên sự thật là con người chúng ta là carbon hoạt hình, giống như mọi loài động vật khác. Chúng ta có bản năng và chúng ta sinh sản ít nhiều giống như mọi loài động vật khác. Nhưng chúng ta không giống bất kỳ loài động vật nào khác vì chúng ta có ý thức duy nhất về cá nhân và sự chết của mình. Điều đó giải thích nỗi sợ cô đơn và nhu cầu tìm kiếm ý nghĩa. Chúng ta là loài duy nhất chôn cất và tôn kính người chết. Bản chất của chúng ta là muốn nhiều hơn những gì cuộc sống này có thể đem lại, để cảm nhận rằng điều gì đó ngày càng cao hơn có thể xảy ra.

Một lần nữa, trong cuốn “The Face of God” (Khuôn Mặt Thiên Chúa), Scruton đã viết:

Loại bỏ tôn giáo, loại bỏ triết học, loại bỏ những mục tiêu cao hơn của nghệ thuật, và bạn tước mất những cách mà những người bình thường có thể thể hiện sự khác biệt của họ. Bản chất con người đã từng là điều đáng sống theo thì nay lại là điều sống cho qua ngày đoạn tháng. Chủ nghĩa giản lược sinh học nuôi dưỡng “sự sống cho qua” này, đó là lý do tại sao mọi người rất dễ mê nó. Nó làm cho sự hoài nghi trở nên đáng tôn trọng và sự thoái hóa trở nên sang trọng. Nó xóa bỏ đồng loại của chúng ta và cả lòng tốt của chúng ta.

Ngược lại, vẻ đẹp là sự xác định phẩm giá chung của con người. Nó nhắc nhở chúng ta về sự tốt đẹp của cuộc sống trong thời đại quá tự ái và chối bỏ quá khứ. Theo truyền thống Công giáo, đó là lý do có thái độ thù địch với nền văn hóa cao cấp, tới sự xuất sắc và chính xác trong đời sống tinh thần, gần đây hơn và hạn hẹp hơn là Thánh lễ Latinh truyền thống có thể có vẻ rất kỳ lạ.

Tôi lớn lên với hình thức Thánh Lễ cũ. Tôi không muốn quay lại với nó. Nó thường có thể máy móc và nhàm chán, và những cải cách phụng vụ của Công đồng Vatican II đã quá muộn và cần thiết. Khi thực hiện tốt, chúng tạo ra một hình thức thờ phượng vừa tôn kính vừa sâu sắc.

Nhưng điều mà Thánh Lễ xưa đã có, khi linh mục cử hành với lòng khiêm tốn và xác tín, là vẻ đẹp hiển nhiên lôi cuốn mọi giác quan, đặc biệt là thị giác, thính giác và khứu giác. Khi làm điều đó, nó truyền đạt mầu nhiệm của một thực tại vô hình một cách sống động – một Thiên Chúa chí thánh, một Thiên Chúa hoàn toàn khác chúng ta, nhưng đồng thời vẫn thân mật, yêu thương và nhập thể trong nhân tính của chúng ta.

Ngày nay người ta rời bỏ Giáo hội Công giáo và cộng đồng Kitô giáo lớn hơn vì nhiều lý do khác nhau. Nhưng một trong những lý do đó là sự tầm thường thiếu thuyết phục, tư sản, có thể quá phổ biến trong việc thờ phượng của chúng ta – điều này sau đó sẽ lây nhiễm vào toàn bộ bầu không khí của đời sống Kitô hữu.

Quan điểm của tôi đơn giản thế này: Sự xấu xí giết chết tinh thần và giải thích động lực xúc phạm đã lây nhiễm rất nhiều “nghệ thuật” hiện đại. Sự xấu xí làm tê liệt trí tưởng tượng, làm mềm não và làm cứng lòng. Những người có đức tin khao khát vẻ đẹp, sự huyền bí và thuộc về một câu chuyện, câu chuyện về một cộng đồng sống động, tin tưởng, đang diễn ra và chân thực xuyên suốt các nền văn hóa và thời gian. Họ thường không nhận được điều đó ở các Giáo hội địa phương.

Trong cuốn “Beauty: A Very Short Introduction” (Vẻ Đẹp: Giới Thiệu Rất Ngắn), Scruton viết:

Nhu cầu về cái đẹp của chúng ta không phải là thứ mà chúng ta có thể thiếu mà vẫn được đáp ứng với tư cách là con người. Đó là nhu cầu phát sinh từ điều kiện siêu hình của chúng ta, với tư cách là những cá nhân tự do đang tìm kiếm vị trí của mình trong một thế giới chung và được chia sẻ. Chúng ta có thể lang thang khắp thế giới này, bị xa lánh, bực bội, đầy nghi ngờ và không tin tưởng. Hoặc chúng ta có thể tìm thấy ngôi nhà của mình ở đây, đến để an nghỉ trong sự hòa hợp với người khác và với chính mình. Kinh nghiệm về cái đẹp hướng dẫn chúng ta theo con đường thứ hai này: Nó cho chúng ta biết rằng chúng ta đang ở trong thế giới này, rằng thế giới đã được sắp xếp trật tự trong nhận thức của chúng ta như một nơi phù hợp với cuộc sống của những sinh vật như chúng ta. Nhưng những sinh vật như chúng ta… trở thành như ở nhà trên thế giới chỉ bằng cách thừa nhận tình trạng “sa ngã” của chúng ta… Do đó, trải nghiệm về cái đẹp cũng hướng chúng ta ra ngoài thế giới này đến một “vương quốc của những điều cuối cùng,” trong đó những khao khát bất diệt và khao khát sự hoàn hảo của chúng ta rồi cũng được đáp ứng.

Đây là lý do tại sao sự khao khát cái đẹp và khuôn khổ tâm hồn tôn giáo có liên quan mật thiết với nhau và rất quan trọng đối với sự hưng thịnh của con người. Cả hai đều xuất phát từ cảm giác khiêm tốn về sự không hoàn hảo của con người khi vươn tới cái siêu việt. Dù tốt hay xấu, đó cũng là lý do tại sao rất nhiều gia đình trẻ tìm kiếm vẻ đẹp và sự huyền bí của Thánh Lễ Latinh cổ xưa.

Chúng ta cần vẻ đẹp để nâng cao trí tưởng tượng của mình, hướng dẫn trực giác khoa học của chúng ta và chọc thủng những lời ba hoa và nọc độc của “sự thức tỉnh.” Chúng ta cần nó để nhìn rõ thực tế. Chúng ta cần vẻ đẹp vì nó giữ gìn con người chúng ta. Vẻ đẹp cho chúng ta biết rằng mặc dù tội lỗi và thất bại, thụ tạo chúng ta vẫn tốt lành. Và đằng sau đó là Đấng Tạo Hóa hằng yêu thương chúng ta.

FRANCIS X. MAIER

TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ từ TheCatholicThing.org)