GIÁO HOÀNG NHÂN TỪ

Ít người có ảnh hưởng trong thế kỷ XX như Thánh GH Gioan XXIII, ngài tránh được người khác chú ý càng nhiều càng tốt. Thật vậy, có người đã viết rằng “tính bình dân” có vẻ là một trong các đức tính nổi bật của ngài nên ngài được nhắc đến với biệt danh “ông già bình dân”.

Là con cả trong một gia đình ở Sotto il Monte, gần Bergamo thuộc Bắc Ý, Angelo Giuseppe Roncalli luôn hãnh diện về nguồn gốc thực tế của ngài là nghèo. Khi là chủng sinh ở chủng viện Bergamo, ngài còn gia nhập Dòng Ba Phanxicô.

Sau khi thụ phong linh mục năm 1904, ngài trở lại Rôma để học giáo luật (canon law). Sau đó ngài làm thư ký cho giám mục, rồi là giáo sư dạy lịch sử giáo hội tại chủng viện và xuất bản báo chí của giáo phận.

Ngài là người khiêng cáng cho quân đội Ý trong Thế chiến nên ngài trực tiếp biết về chiến tranh. Năm 1921, ngài được bầu làm giám đốc Hội Truyền bá Đức tin (Society for the Propagation of the Faith), ngài dành thời gian dạy khoa nghiên cứu Tông Phẩm (patristics, các tác phẩm của các tông đồ đầu tiên của Chúa Giêsu) tại chủng viện ở Rôma.

Năm 1925, ngài làm nhà ngoại giao Tòa thánh, phục vụ đầu tiên ở Bulgaria, rồi ở Thổ Nhĩ Kỳ và ở Pháp (1944-53). Trong Thế chiến II, ngài thân quen với các vị lãnh đạo Chính thống giáo và được trợ giúp của đại sứ quán Đức tại Thổ Nhĩ Kỳ, TGM Roncalli đã cứu thoát khoảng 24.000 người Do Thái.

Ngài được tấn phong hồng y và được bổ nhiệm làm TGM giáo phận Venice năm 1953. Một tháng sau sinh nhật thứ 78, ngài được bầu làm giáo hoàng, chọn Tông hiệu Gioan – tên thánh của cha ngài và thánh bổn mạng đền thờ Rôma, tức là Thánh Gioan Latêranô. Ngài làm việc rất nghiêm túc, nhưng không nghiêm khắc. Sự hóm hỉnh của ngài mau được mọi người biết đến, và ngài bắt đầu họp với các nhà lãnh đạo tôn giáo và chính trị trên khắp thế giới. Năm 1962, ngài nỗ lực giải quyết sự khủng hoảng tên lửa của Cuba.

Hai Tông thư nổi tiếng của ngài là Mẹ và Thầy (Mater et Magistra, 1961) và Hòa bình trên Trái đất (Pacem in Terris, 1963). Ngài tăng thêm tổng số thành viên của Hồng y đoàn (College of Cardinals) và toàn cầu hóa Hồng y đoàn. Phát biểu tại buổi khai mạc Công đồng Vatican II, ngài chỉ trích “các nhà tiên tri về tận thế trong thời đại hiện đại không thấy gì mà chỉ quanh co và phá hoại”. Ngài nói:“Giáo hội luôn luôn chống lại… các sai lầm. Tuy nhiên, ngày nay giáo hội thích dùng liệu pháp Lòng Thương Xót hơn là nghiêm khắc”. Trên giường bệnh, ngài nhắn nhủ: “Không phải Phúc âm đã thay đổi mà là chúng ta đã bắt đầu hiểu Phúc âm đúng hơn. Những ai sống lâu như tôi đều có thể so sánh các nền văn hóa và truyền thống khác nhau, và cũng biết rằng đã đến lúc nhận biết các dấu hiệu của thời đại, nắm bắt cơ hội và nhìn xa trông rộng”. Báo TIME, số ra ngày 4-1-1963, đăng hình ngài trên bìa và chọn ngài là “người của năm” (Man of the Year).

ĐGH Gioan Phaolô II tuyên chân phước cho ngài vào ngày 3-9-2000, ngày 11-10 (ngày khai mạc khóa họp đầu tiên của Công đồng Vatican II) là lễ nhớ ngài. ĐGH Phanxicô tuyên thánh cho ngài vào ngày 27-4-2014, Đại lễ Lòng Chúa Thương Xót.

Châm ngôn sống của ngài là “Obœdientia et Pax – Tuân Phục và Bình An”.

TRẦM THIÊN THU