GHEN TỴ

“Thưa Thầy, em con để mình con phục vụ, mà Thầy không để ý tới sao? Xin Thầy bảo nó giúp con một tay!” (Lc 10:40).

Cuộc sống luôn cần phải tự vươn lên để càng ngày càng khá hơn, dù đời thường hoặc đời sống tâm linh. Và dù mặc nhiên hoặc minh nhiên, cuộc đời vẫn luôn có những “cuộc thi”, đa dạng và với nhiều mức độ khác nhau. Nhưng thi đua hoặc ganh đua thì tốt, nhưng nếu ganh tỵ, ghen tỵ hoặc đố kỵ thì thật nguy hiểm! Cổ nhân có câu: “Tâm phẫn xí tắc bất đắc kỳ chính”. Ngay cả cơn giận cũng có thể khiến người ta hành động bất chính!

Ghen thường đi liền với ghét. Vì “ghen” mà “tức”, rồi “ghét” người khác. Đó là một trạng thái tâm lý của con người phản ánh những suy nghĩ tiêu cực được biểu hiện bằng cảm giác bất an, sợ hãi, lo lắng về một sự mất mát hoặc thua kém nào đó. Trong đó, cảm xúc chủ yếu là sự ghen tỵ, đố kỵ, vì cảm thấy thua kém người khác về kết quả, thành tích, hoạt động, hạnh phúc, thành công,… của mình so với người khác, do đó mà cảm thấy không vui, ấm ức, hậm hực, khó chịu, tức tối, bực bội, bất mãn,… Trong tình yêu, hôn nhân và gia đình thì trạng thái này gọi là ghen tương (ghen tuông).

Ghen tuông là một trạng thái tâm lý phổ quát trong mọi nền văn hóa biểu hiện qua những mối quan hệ xã hội, gia đình, tình yêu đôi lứa. Nguyên nhân chung vì thiếu tự tin nên có phản ứng phòng vệ, muốn chứng tỏ “đẳng cấp” của mình nhưng lại vẫn có cảm giác lo sợ, đầy ích kỷ và hóa mù quáng.

Ghen là do yêu chính bản thân mình chứ không yêu người khác. Ghen cũng là nguyên nhân dẫn đến nhiều loại thể bệnh như bệnh tim, tiểu đường, cao huyết áp, ung nhọt,… Thể bệnh và tâm bệnh đều có liên quan với nhau, bị cái này cũng kéo theo cái kia. Ngoài ra nó còn là nguyên nhân dẫn đến nhiều nghịch cảnh, oái ăm, gây tan vỡ trong tình yêu, hôn nhân và gia đình, thậm chí còn dẫn đến những kết quả thảm khốc, sát nhân. Tội lại chồng lên tội!

Trong tiếng Việt, ghen còn có các thuật ngữ thông dụng tùy từng hoàn cảnh cụ thể mà có những từ ngữ khác nhau. Trong tình yêu, quan hệ vợ chồng thì có ghen tuông, nói văn vẻ là “nổi máu Hoạn Thư”, nổi cơn ghen hoặc nổi máu ghen thì có thể dẫn tới đánh ghen. Đúng là “tâm phẫn xí tắc bất đắc kỳ chính”! Trong các mối quan hệ khác, người ta dùng các từ ngữ như ghen tỵ, ganh tỵ, ghen ghét, ghen tức, ghen ăn tức ở, so kè, đố kỵ, tỵ nạnh, hiềm tỵ,…

Nói chung, con người với nhau cũng có lòng ghen tỵ về một hoặc nhiều lĩnh vực nào đó. Khi đó, người ta sẽ tự hành hạ và tự làm khổ mình, giống như có con rắn độc trong lòng, nó không bao giờ chịu “nằm yên” để tận hưởng cuộc sống. Lòng ghen tỵ là một đức tính rất xấu, nó khiến người ta không thể tiến bộ, không thể thanh thản.

Nói chung, phụ nữ có máu ghen nhiều hơn nam giới, họ đặc biệt sợ sự phản bội tình cảm và đau khổ hơn là sự không chung thủy về mặt tình dục, đó là cảm giác “sợ bị bỏ rơi”. Khi hiện tượng ghen xuất hiện, người ta thường nghĩ đàn ông hoặc phụ nữ đều như nhau, nhưng thường thì đàn ông ghen khi bị đối tác phản bội về tình dục, còn phụ nữ lại ghen và đau đớn khi chồng gian dối tình cảm.

Về diễn biến, quá trình ngoại tình của đàn ông thường diễn ra nhanh hơn phụ nữ, có khi chỉ vì lý do tình dục. Họ có thể “ngẫu hứng” rất nhanh, nếu được bên kia chấp thuận và có cơ hội. Họ sẵn sàng quan hệ tình dục mà không cần cân nhắc. Về sinh lý, đàn ông có thể đạt cực khoái cảm cả với người đàn bà mà họ không yêu, thậm chí không biết tên là gì, hoặc thua kém vợ mình về nhiều phương diện, ngay cả lúc họ đang có hạnh phúc gia đình. Chính vì đặc điểm này mà phụ nữ luôn lo lắng và ghen tuông vì họ không thể kiểm soát được đối tượng của mình. Còn phụ nữ chỉ khoái cảm tình dục với người dàn ông họ thích.

Đối với các phụ nữ ngoại tình, nguyên nhân chính do tình cảm, và quá trình ngoại tình của phụ nữ cũng lâu hơn, nhiều công phu hò hẹn, gặp gỡ, do đó có những dấu hiệu dễ bị phát hiện hơn, và khi họ đã ngoại tình với ai thì thường là họ yêu người đó, đa số phụ nữ chỉ ngoại tình khi họ không có tình yêu trong hôn nhân. Vì thế, một khi đàn bà đã ngoại tình, họ bị cuốn hút cả về tinh thần lẫn thể xác. Chính vì đặc điểm này, đàn ông ghen và có cảm giác bất lực khi không thể níu kéo một mối quan hệ đang đổ vỡ.

Khi yêu, cơn ghen của người đàn ông thường biểu hiện tính chiếm hữu, đồng thời sự ghen tuông này cũng thường xuất phát từ việc cảm thấy không chắc chắn, không yên tâm về tình cảm của phụ nữ dành cho mình, nhất là khi họ chưa phải là vợ chồng chính thức. Do đó, đàn ông thường có tâm lý thiếu tự tin và chưa tin tưởng cô bạn gái của họ. Sự ghen tuông mù quáng của người yêu khiến đối tượng trở nên mệt mỏi, tình yêu bị đe dọa. Đặc điểm chung là đàn ông khi ghen tuông dễ bạo lực mù quáng, họ khó kiểm soát cơn ghen của mình, chính sự thất vọng hoặc thiếu tự tin như đổ thêm dầu vào lửa, vì thế có những người chồng thiêu chết vợ, chém vợ chết, giết cả nhà vợ chỉ vì quá ghen, thậm chí ném cả con nhỏ chết vì ghen với vợ,…

Máu ghen có thể nổi lên ở nam hoặc nữ, trẻ hoặc già, bất kỳ lúc nào. Máu ghen nổi lên thì chỉ có nước “bó tay”!

Lòng đố tỵ có sức công phá cực mạnh, làm xói mòn mọi mối quan hệ. Người ganh tỵ luôn cảm thấy ghen ghét tất cả với những ai xinh đẹp hơn, giỏi giang hơn, tài ba hơn, giàu có hơn, được người khác quý mến hơn,… Vì thế họ luôn bất an, cảm thấy khổ sở vì xung quanh có những người hơn họ, về phương diện này hoặc phương diện nọ. Họ luôn muốn mình hơn người khác không bằng cách tự vươn lên mà chỉ tìm cách “đè bẹp” người khác, sẵn sàng dùng thủ đoạn để kéo người khác xuống, lòng họ chứa đầy những ý đồ đen tối, có dịp là họ buông lời gièm pha, không ngần ngại “ngậm máu phun người” – dù có thể họ vẫn biết rằng “hàm huyết phún nhân, tiên ô tự khẩu”.

Làm quân tử hoặc sống cao thượng không dễ chút nào. Muốn làm quân tử phải biết Tu Thân (sửa mình), Tu Tánh (sửa tính nết), Tu Hạnh (sửa cho có nhân đức), Tu Ngôn (sửa lời nói). Quân tử phải cao thượng, vừa khiêm nhường vừa tha thứ. Quân tử trái ngược với tiểu nhân: QUÂN TỬ DỤ Ư NGHĨA, TIỂU NHÂN DỤ Ư LỢI – nghĩa là “quân tử hiểu rõ cái nghĩa, tiểu nhân hiểu rõ cái lợi”; QUÂN TỬ CẦU CHƯ KỶ, TIỂU NHÂN CẦU CHƯ NHÂN – nghĩa là “quân tử cầu ở mình, tiểu nhân cầu ở người”.

Tục ngữ Việt Nam cũng có câu: “Đấng trượng phu đừng thù mới đáng, đấng anh hùng đừng oán mới hay”. Danh nhân W. Goethe nghiêm túc nhận định: “Ai thẳng thắn với bản thân và thẳng thắn với người khác thì bao giờ cũng có phẩm chất vô cùng quý báu của những tài năng vĩ đại”.

Cuộc đời cũng cần những người chu đáo và hoạt bát, nhưng vấn đề là “đừng nhiều chuyện”. Nội tại luôn quan trọng hơn ngoại tại. Chú trọng bề ngoài là chứng tỏ nội tâm nông cạn. Chỉ vì cảm thấy nội tâm nông cạn mà người ta muốn dùng ngoại tại để khỏa lấp khoảng trống nội tại. Từ đó, lòng đố kỵ có thể dễ dàng nổi lên!

Trong truyện “Bạch Tuyết và Bảy Chú Lùn”, mụ phù thủy chỉ vì đố kỵ và ghen về sắc đẹp mà mụ tìm cách hại nàng Bạch Tuyết. Trong truyện Tấm Cám, mẹ con Cám chỉ vì đố kỵ và ghen tức mà hại nàng Tấm đủ cách. Tranh dân gian Đông Hồ cũng có tranh vẽ cảnh đánh ghen.

Vì ghen tỵ mà Ca-in giết em ruột là A-ben (St 4:8), vì ghen tỵ mà những người anh đã nhẫn tâm bán đứa em Giuse cho dân lái buôn Ma-đi-an (St 37:12-36), cũng vì ghen tỵ mà người anh (người con trưởng) đã tính toán với người cha và so đo với đứa em mới trở về (Lc 15:11-32).

Lòng đố kỵ khiến người ta ghen tức, sẵn sàng manh động hoặc bạo động với bất kỳ ai – ngay cả với người thân thiết nhất. Quả thật, lòng đố kỵ và ghen ghét vô cùng nguy hiểm!

Domine, noverim Te, noverim me – Lạy Chúa, xin cho con biết Chúa, xin cho con biết con, để con yêu mến Ngài, không đề cao mình, và không ghen tỵ với bất kỳ ai. Con chân thành xin lỗi Chúa, xin ban lại cho con niềm vui được Ngài cứu độ. Amen.

TRẦM THIÊN THU