DẤU TÔI

Mọi sự rắc rối ở đời cũng chỉ tại “cái tôi” mà ra. Nó là bụi tro mà nặng nề, nhỏ nhoi mà cồng kềnh, ngắn gọn mà rườm rà. Trong Anh ngữ, ngôi thứ nhất số ít là I. Nó luôn “viết hoa” dù đứng vị trí nào trong câu, không như các ngôn ngữ khác chỉ viết hoa khi đứng đầu câu. Với Việt ngữ, chữ “tôi” thật thú vị: chữ TÔI thêm dấu sắc thành TỐI, thêm dấu huyền thành TỒI, và thêm dấu nặng thành TỘI. Thêm cái gì cũng xấu, “ớn” thật đấy!

Trình thuật Mt 23:1-12 có lẽ khiến nhiều người “ái ngại” lắm, thậm chí là “khó chịu” – nhất là đối với những người có chức quyền, được ăn trên, ngồi trước – cả đời và đạo: “Các kinh sư và các người Pharisêu ngồi trên tòa ông Môsê mà giảng dạy.” (Mt 23:2) Ôi, Lời Chúa nói thẳng quá, nói “toạc móng heo” luôn, chẳng nể ai cả. Thầy Giêsu luôn thế đấy! Thuận ngôn nghịch nhĩ, người bất chính sẽ “dị ứng” ngay. Có thể đó là một trong những đoạn Phúc Âm mà người ta “sợ” đọc nhất, nếu có đọc thì chắc chỉ lướt qua, tìm cách nói lái hoặc né tránh.

Chính sự miễn cưỡng là cách tố giác tình trạng lúng túng vì không thành thật. Dễ nói, khó làm. Người ta thường e ngại vì “nói trước, bước không qua.” Theo đạo hoặc theo Chúa cũng đa dạng, một trong các dạng được gọi là “nhãn hiệu.” Chỉ có “cái mác” thôi. Ngày nay, những thứ ghi Made in USA hoặc Made in Japan thì người ta tin tưởng hơn Made in Vietnam, sợ nhất là thấy ghi Made in China, đa số thấy “rùng mình” và tẩy chay ngay. Tốt mã thì rã đám, chẳng quý báu gì!

Thường thì người ta thích “nói suông” hơn “hành động.” Ở đâu đó vẫn có những “siêu nhân,” họ không chỉ nói suông mà còn “chỉ tay năm ngón,” đùn đẩy trách nhiệm, hạt muối cắn đôi nhưng hạt đường ăn cả. Đó là nhóm Biệt Phái mà Chúa Giêsu chỉ trích: “Họ bó những gánh nặng mà chất lên vai người ta, nhưng chính họ thì lại không buồn động ngón tay vào.” (Mt 23:4) Họ không muốn nhận trách nhiệm nhưng lại đòi nhiều quyền lợi, mặc dù lời dạy của Chúa Giêsu luôn nóng hổi mang tính thời sự: “Ai làm lớn phải phục vụ.” (x. Mt 20:24-28; Mc 10:40-45) Và đặc biệt hơn: “Người làm lớn hơn cả, phải làm người phục vụ anh em.” (Mt 23:11)

Cũng theo chiều hướng đó, Thánh Phaolô khuyên: “Anh em hãy mang gánh nặng cho nhau.” (Gl 6:2) Người ta không muốn nhắc tới điều đó. Đôi khi Chúa bị oan, vì người ta cứ lợi dụng lòng tốt của Ngài, có khi người ta còn dám nhân danh Chúa mà đàn áp người khác. Và người ta thường nói: “Cờ đến tay ai, người đó phất.”

Chúa Giêsu “mách nước” đối xử với người có chức có quyền, muốn chứng tỏ mình tốt lành: “Tất cả những gì họ nói, anh em hãy làm, hãy giữ, còn những việc họ làm thì ĐỪNG có làm theo, vì họ NÓI MÀ KHÔNG LÀM.” (Mt 23:3) Rất nhiều khi chúng ta tỏ ra nghiêm túc, nói chuyện đạo đức, đi tới nơi này nơi nọ để làm việc từ thiện bằng vài bao quần áo cũ, vài thùng mì ăn liền, cho người ta ít tiền, dăm ba đồ lặt vặt,… và thế là tưởng mình “tốt lành” lắm, nhưng thực chất chưa chắc vì thấy chính Chúa nơi những con người nghèo khổ, những con người sa cơ lỡ vận kia, có thể chỉ là dạng mà Chúa Giêsu vạch trần: “Họ làm mọi việc cốt để cho thiên hạ thấy. Quả vậy, họ đeo những hộp kinh thật lớn, mang những tua áo thật dài. Họ ưa ngồi chỗ nhất trong đám tiệc, chiếm hàng ghế đầu trong hội đường, ưa được người ta chào hỏi ở những nơi công cộng và được thiên hạ gọi là Thầy.” (Mt 23:4-7)

Đồ từ thiện đó chưa chắc là do mình hy sinh, đôi khi chỉ là đồ thừa, phế phẩm, thay vì vứt đi thì đem “tặng” rồi nói là “làm từ thiện.” Như vậy có phải là bác ái đúng nghĩa? May ra thì chỉ ở mức bố thí hoặc công bằng. Mẹ Thánh Teresa Calcutta đưa ra nguyên tắc sống yêu thương: “Yêu là cho đi đến khi cảm thấy đau.” Như vậy mới thực sự là bác ái đúng như Chúa dạy. Không hề đơn giản như chúng ta tưởng đâu. Khó lắm!

Thánh Phaolô phân tích: “Lòng bác ái không được giả hình giả bộ. Anh em hãy gớm ghét điều dữ, tha thiết với điều lành; thương mến nhau với tình huynh đệ, coi người khác trọng hơn mình; nhiệt thành, không trễ nải; lấy tinh thần sốt sắng mà phục vụ Chúa.” (Rm 12:9-11) Thật độc đáo khi người Pháp nói: “Đừng vì kính mến Chúa mà chống đối kẻ khác.” Người ta giả hình vì trọng bề ngoài và ảo tưởng, hãy coi chừng, vì “ai tưởng mình là gì mà kỳ thực không là gì hết thì là lừa gạt chính mình.” (Gl 6:3) Đúng vậy, “con cái đời này khôn ngoan hơn con cái sự sáng.” (Lc 16:8)

Chúng ta chê chế độ phong kiến vì cứ phải “kính, bẩm, thưa, trình,” nhưng ai dám “nói thẳng, nói thật,” không luồn cúi, thì bị ghét, bị xa lánh. Ngày nay người ta còn “tinh vi” hơn nhiều. Ai dám “chạm” vào cái ghế của người khác thì “có chuyện” ngay. Chuyện đời xưa nay vẫn thế, và chuyện nhà đạo cũng chẳng khác gì. Phe cánh ở đâu cũng có. Chúa Giêsu nói nhiều điều khiến người ta “khó lọt tai” vì Ngài nói thẳng và nói thật.

Thật vậy, Ngài không bao giờ vòng vo tam quốc, bất cứ ai không sống thật đều bị Ngài chê trách: “Các người như mồ mả không có gì làm dấu, người ta giẫm lên mà không hay.” (Lc 11:44) Người ta giết Chúa Giêsu chỉ vì Ngài dám nói thẳng, dám có ý kiến, dám trách mắng, dám “chạm” vào chỗ “nhạy cảm” của những “người lớn” – những “kẻ cả” vừa có chức vừa có quyền. Ai hành động như Ngài thì chắc chắn cũng bị ghét.

Vậy thì có nên sống thật? Đó là nỗi băn khoăn không của riêng ai. Chắc chắn là rất nên sống thật, nhưng có dám sống thật hay không mới là vấn đề. Quả thật, sự can đảm và thái độ dứt khoát là điều rất cần thiết. Đó cũng chính là một cách “từ bỏ mình” để thi hành ý Chúa vậy!

Thánh Phaolô nói: “Chúa thương ai thì mới sửa dạy kẻ ấy, và có nhận ai làm con thì Người mới cho roi cho vọt.” (Dt 12:6) Do đó, người ta luôn phải biết trách mình, vì đó là trách nhiệm. Có sai lầm nên có khiển trách. Kinh Thánh cho biết Thiên Chúa rất nhiều lần khiển trách người ta, bất kể người đó là ai. Người phục thiện thì quyết tâm sửa đổi – như dân thành Ninivê; còn người cố chấp thì khó chịu, tức giận, và tìm cách “bịt miệng” ai dám chỉ ra sai lầm của họ – như nhóm Sađốc và Pharisêu. Thành thật không dễ, vì tự ái là “cái tôi” khó thuần hóa. Không chỉ thành thật với người khác, mà còn phải thành thật với chính mình.

Sống thật là điều rất khó, không đơn giản chút nào. Người ta phải thực sự can đảm mới có thể sống thật với một lương tâm chân chính. Trong cuộc sống, mỗi khi muốn “chứng tỏ” mình để người khác tin mình, người ta thường nói: “Tôi không như người ta đâu, tôi thật lòng lắm, hiền lắm, chịu đựng lắm,…” Tuy nhiên, khi người ta “nói thật” như vậy lại chính là lúc người ta giả dối – với người khác và với mình. Đó là dạng Biệt Phái tân thời. Vì ảo tưởng mà người ta giả dối, là ảo tưởng, Thánh Phaolô gọi là “lừa gạt chính mình.” (Gl 6:3)

Sự thật đối lập với sự dối trá. Đối với những điều xấu xa, bê bối, lén lút,… Thánh Phaolô nói thẳng thắn, nghiêm túc: “ĐỪNG cộng tác vào NHỮNG VIỆC VÔ ÍCH của con cái bóng tối, PHẢI VẠCH TRẦN những việc ấy ra mới đúng.” (Ep 5:11) Một câu với hai mệnh lệnh. Có lẽ đây là một trong các câu Kinh Thánh khiến người ta không muốn thấy hoặc nghe vì “dị ứng” lắm!

Thiên Chúa rạch ròi tuyên phán: “Chính Ta là Đức Vua cao cả, và danh Ta được kính sợ giữa chư dân.” (Ml 1:14b) Giống như một phương trình phải có hai vế cân đối, Thiên Chúa tiếp tục đưa ra vế thứ hai là một lời cảnh báo: “Nếu các ngươi KHÔNG nghe và KHÔNG lưu tâm tôn vinh Danh Ta, Ta sẽ khiến các ngươi mắc tai họa, Ta sẽ biến PHÚC LÀNH của các ngươi thành TAI HỌA. Phải, Ta biến phúc lành ấy thành tai họa, vì các ngươi CHẲNG lưu tâm gì cả.” (Ml 2:2) Đây không là lời hù dọa, mà là sự công bằng, là sự thật minh nhiên. Và dĩ nhiên cũng là lời trách móc nặng nề vậy!

Thiên Chúa biết rõ lòng ai thế nào, sống giả dối hoặc chân thật, nhất là đối với những người có chức, có quyền. Ngài thấu suốt mọi sự, (1 Sb 28:9b; Gđt 8:14; Et 5:1; 2 Mcb 7:35; 2 Mcb 9:5; 2 Mcb 12:22; 2 Mcb 15:2; G 28:27; Tv 139:2; Cn 16:2; Cn 21:2; Cn 24:12; Kn 1:6; Kn 7:23; Hc 23:19; Hc 42:20; Gr 11:20; Gr 20:12; 1 Cr 12:4-6; 1 Ga 3:20) Ngài không thể làm ngơ: “Các ngươi đã đi trệch đường và làm cho nhiều người lảo đảo trên đường Luật dạy. Các ngươi đã hủy hoại giao ước với Lêvi. Còn Ta, Ta sẽ làm cho các ngươi đáng khinh và ra hèn mạt trước mặt toàn dân, vì các ngươi không tuân giữ đường lối Ta, và hay nể vì khi áp dụng Luật. Tất cả chúng ta chẳng có cùng một cha sao? Chẳng phải cùng một Thiên Chúa đã dựng nên chúng ta sao? Thế mà sao chúng ta lại bội phản nhau mà vi phạm giao ước của cha ông chúng ta?” (Ml 2:8-10)

Một điều nguy hại là định kiến, thiên vị hoặc phe cánh, đó là “độc tố” của cuộc sống, nhất là trong đời sống tôn giáo. Đó là dạng “ngôn hành bất nhất” – nói một đường làm một nẻo, hoặc nói hay mà làm dở, thậm chí ra lệnh cho người khác làm chứ mình không muốn đụng tay. Đó là tình trạng tệ hại vẫn thấy xảy ra nhiều nơi. Vậy thì sao? Những người như vậy là kiêu ngạo, ỷ thế cậy quyền, cố ý quên rằng “chẳng ai có thể nhận được gì mà không do Trời ban.” (Ga 3:27) Vì thế, họ tự mãn và tự đắc. Thánh Vịnh gia biết mình là ai nên đã khiêm nhường: “Lòng con chẳng dám tự cao, mắt con chẳng dám tự hào, Chúa ơi! Đường cao vọng, chẳng đời nào bước, việc diệu kỳ vượt sức, chẳng cầu. Hồn con, con vẫn trước sau giữ cho thinh lặng, giữ sao thanh bình. Như trẻ thơ nép mình lòng mẹ, trong con, hồn lặng lẽ an vui.” (Tv 131:1-2) Lời Thánh Vịnh nói lên tinh thần thơ ấu tâm linh mà Thánh nữ Têrêsa Hài Đồng Giêsu đã áp dụng tuyệt đối. Sống đơn sơ như trẻ em là khôn ngoan, là chân thật.

Thánh Phaolô cầu chúc với tâm tình đó: “Xin Chúa Cha vinh hiển là Thiên Chúa của Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta, ban cho anh em thần khí khôn ngoan để mặc khải cho anh em nhận biết Người. Xin Người soi lòng mở trí cho anh em thấy rõ, đâu là niềm hy vọng anh em đã nhận được, nhờ ơn Người kêu gọi, đâu là gia nghiệp vinh quang phong phú anh em được chia sẻ cùng dân thánh.” (Ep 1:17-18) Ước gì chúng ta được như lời cầu chúc này!

Thánh Phaolô là một tông đồ, có cả chức và quyền, nhưng không tự cho mình cái quyền được tôn trọng: “Trong khi chúng tôi có thể đòi anh em phải trọng đãi, với tư cách là Tông Đồ Đức Kitô. Chúng tôi đã quý mến anh em, đến nỗi sẵn sàng hiến cho anh em, không những Tin Mừng của Thiên Chúa, mà cả mạng sống của chúng tôi nữa, vì anh em đã trở nên những người thân yêu của chúng tôi. Thưa anh em, hẳn anh em còn nhớ nỗi khó nhọc vất vả của chúng tôi: đêm ngày chúng tôi đã làm việc để khỏi thành gánh nặng cho một người nào trong anh em, suốt thời gian chúng tôi loan báo Tin Mừng của Thiên Chúa cho anh em.” (1 Tx 2:7-9) Thánh Phaolô là kinh sĩ giỏi giang chứ không là “tay ngang,” thế nhưng đáng khâm phục vì ông khiêm nhường.

Còn chúng ta? Dĩ nhiên vẫn có những người biết “vì người khác,” nhưng cũng không thiếu những người thích dùng quyền bính, thích chứng tỏ mình, thích áp đặt người khác, nói năng ngang ngược. Danh họa Leonardo da Vinci (1452-1519, Ý), một thiên tài nổi tiếng với bích họa “Last Supper” (Bữa Tiệc Ly) và “Mona Lisa” (có nụ cười bí ẩn) nói: “Một chút TRI THỨC ÍT ỎI khiến người ta KIÊU NGẠO, nhưng KIẾN THỨC PHONG PHÚ khiến người ta KHIÊM TỐN. Những bông lúa lép thường cao ngạo mà chĩa thẳng đầu lên trời, còn những bông lúa chắc hạt thường cúi đầu xuống đất.” Lời nhận định thật chí lý và thấm thía.

Ai đã đọc bài “Cầu Nguyện với Chúa về Tình Hình Quỷ Dữ Lộng Hành Ngày Nay” thì cảm thấy sợ, vì ĐGM G.B. Bùi Tuần nói: “Kinh nghiệm cho tôi thấy những gì Chúa phán đều đã xảy ra nhiều cách khác nhau. CÓ MỘT SỐ ÍT NGƯỜI ĐƯỢC LÃNH NHẬN CHỨC THÁNH, DO TRANH ĐẤU, DO VẬN ĐỘNG, DO MƯU LƯỢC. Có nghĩa là đã CÓ SỰ LỪA DỐI TRONG VIỆC TRỞ THÀNH MỤC TỬ. Mục tử giả bị Chúa gọi là kẻ trộm, kẻ cướp. Cũng có một số ít người vào chuồng chiên một cách đàng hoàng, nhưng không hy sinh cho đoàn chiên thì bị Chúa gọi là kẻ làm thuê. (x. Ga 10:12) Nghĩa là họ cũng CÓ SỰ LỪA DỐI TRONG TRÁCH NHIỆM, một trách nhiệm đòi nhiều từ bỏ chính mình, vác thánh giá mà theo Chúa.” Than ôi! Thánh Phaolô minh định: “Chính Satan cũng ĐỘI LỐT thiên thần sáng láng! Vậy có gì là khác thường khi kẻ phục vụ ĐỘI LỐT người phục vụ sự công chính.” (2 Cr 11:14-15) Đáng sợ quá, vì càng đến “vạch cuối cùng” của trần thế thì càng thấy sự dữ hoành hành dữ dội khắp nơi. (x. 2 Tx 2:7)

Thánh Phaolô chia sẻ chân thành: “Về phần chúng tôi, chúng tôi không ngừng tạ ơn Thiên Chúa, vì khi chúng tôi nói cho anh em nghe lời Thiên Chúa, anh em đã đón nhận, không phải như lời người phàm, nhưng như lời Thiên Chúa, đúng theo bản tính của lời ấy. Lời đó tác động nơi anh em là những tín hữu.” (1 Tx 2:13) Ước gì điều này là thực tế minh nhiên trong các cộng đoàn Kitô hữu. Để xứng danh là Kitô hữu không hề đơn giản, bởi vì phải CÓ THẬT chứ không thể CÓ GIẢ, mặc dù người ta thích cái giả hơn cái thật, nhất là trong xã hội ngày nay.

Lạy Thiên Chúa toàn tri và toàn năng, xin đừng trách mắng con khi thịnh nộ, đừng sửa trị con lúc nổi lôi đình, (Tv 6:2; Tv 38:2) nhưng xin trách mắng con theo lượng từ bi của Ngài để con được nên người, và xin xót thương con là kẻ tội lỗi. (Lc 18:13) Con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU