CHIẾC KIỀNG

Ca dao Việt Nam có câu: “Dù ai nói ngả nói nghiêng, Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân.” Ý nói người ta phải vững lập trường, không nhẹ dạ hoặc xu nịnh mà đánh mất chính mình. Nhưng ở đây đề cập chiếc kiềng. Có lẽ ngày nay nhiều người không biết “kiềng” là cái gì, không phải là vòng kiềng đeo cổ. Kiềng bếp có ba chân mà vẫn vững vàng, không cần bốn chân, thế mới độc đáo. Nhưng lệch bất cứ chân nào cũng nguy hiểm!

Ngày xưa, chưa văn minh và còn nghèo khổ, nên người ta dùng chiếc kiềng để nấu nướng. Cái kiềng thường làm bằng sắt, có ba chân, phía trên hình vòng tròn hoặc bán nguyệt, nồi niêu được đặt lên và củi chụm phía dưới.

Gia đình được ví như chiếc kiềng vì có ba thành phần chính: Cha, mẹ, và con cái. Cả ba thành phần đó tạo nên một chiếc-kiềng-ba-chân khả dĩ đứng vững trước mọi nghịch cảnh cuộc đời. Gia đình quan trọng lắm, chẳng vậy mà Con Thiên Chúa đã sinh trong một gia đình, và Ngài cũng giữ luật như mọi người.

Trình thuật Lc 2:22-40 cho biết: Khi đã đến ngày lễ thanh tẩy (lễ tẩy trần) của các ngài theo luật Môsê, bà Maria và ông Giuse đem con lên Giêrusalem, để tiến dâng cho Chúa, như đã chép trong Luật Chúa: “Mọi con trai đầu lòng phải được gọi là của thánh, dành cho Chúa.” Đồng thời cũng để dâng của lễ theo luật Chúa truyền, là một đôi chim gáy hay một cặp bồ câu non.

Tại Giêrusalem hồi đó có một người tên là Simêôn, một người công chính và sùng đạo. Ông luôn mong chờ niềm an ủi của Israel, Thánh Thần hằng ngự trên ông, và ông đã được Thánh Thần linh báo cho biết là ông sẽ không thấy cái chết trước khi được thấy Đấng Kitô của Đức Chúa.

Được Thần Khí thúc đẩy, ông lên Đền Thờ vào lúc cha mẹ Hài Nhi Giêsu đem con tới để chu toàn tập tục Luật đã truyền liên quan đến Ngài. Ông ẵm lấy Hài Nhi trên tay, và chúc tụng Thiên Chúa bằng Bài ca “Nunc dimittis” – An Bình Ra Đi: “Muôn lạy Chúa, giờ đây theo lời Ngài đã hứa, xin để tôi tớ này được an bình ra đi. Vì chính mắt con được thấy ơn cứu độ Chúa đã dành sẵn cho muôn dân: Đó là ánh sáng soi đường cho dân ngoại, là vinh quang của Israel Dân Ngài.” Được thỏa nguyện và mãn nhãn, ông không mong gì ở đời này nữa. Ông Simêôn thật diễm phúc biết bao! Khi cảm nhận được Thiên Chúa, người ta cũng không cần gì khác nữa. Chúa là tất cả.

Lúc đó Đức Maria và Đức Giuse rất ngạc nhiên vì những lời ông Simêôn vừa nói về Hài Nhi Giêsu. Ông Simêôn chúc phúc cho hai người, rồi nói với Đức Maria: “Thiên Chúa đã đặt cháu bé này làm duyên cớ cho nhiều người Israel ngã xuống hay đứng lên. Cháu còn là dấu hiệu cho người đời chống báng. Và như vậy, những ý nghĩ từ thâm tâm nhiều người sẽ lộ ra. Còn chính Cô, một lưỡi gươm sẽ đâm thâu tâm hồn Cô.” Một lời tiên tri rất kỳ lạ!

Lúc đó cũng có một nữ ngôn sứ tên là Anna, con ông Pơnuên, thuộc chi tộc Ase, đã nhiều tuổi lắm. Từ khi xuất giá, bà đã sống với chồng được 7 năm, rồi ở góa, đến nay đã 84 tuổi. Bà không rời bỏ Đền Thờ, luôn ăn chay cầu nguyện, sớm hôm thờ phượng Thiên Chúa. Cũng vào lúc ấy, bà tiến lại gần bên, cảm tạ Thiên Chúa, và cũng nói về Hài Nhi cho những ai đang mong chờ ngày Thiên Chúa cứu chuộc Giêrusalem. Một thời điểm lịch sử đáng ghi nhớ. Lời tiên tri hàng ngàn năm trước và giờ đây đã ứng nghiệm, Hài Nhi này đúng là Đấng Cứu Độ rồi.

Hoàn tất mọi việc như luật Chúa truyền, Đức Maria và Đức Giuse đưa Con Trẻ trở về nơi cư ngụ ở thành Nadarét, miền Galilê. Kinh Thánh cho biết điều đặc biệt: “Hài Nhi ngày càng lớn lên, thêm vững mạnh, đầy khôn ngoan, và hằng được ân nghĩa cùng Thiên Chúa.” Thêm tuổi có thể thêm “khôn” mà chưa chắc “ngoan” thực sự, có thể thêm khôn ngoan về trần tục nhưng chưa chắc khôn ngoan về Đức Tin. Đó là vấn đề đáng quan ngại!

Về gia đình, Kinh Thánh xác định: “Ai thờ cha thì bù đắp lỗi lầm, ai kính mẹ thì tích trữ kho báu. Ai thờ cha sẽ được vui mừng vì con cái, khi cầu nguyện, họ sẽ được lắng nghe. Ai tôn vinh cha sẽ được trường thọ, ai vâng lệnh Đức Chúa sẽ làm cho mẹ an lòng. Người đó phục vụ các bậc sinh thành như phục vụ chủ nhân.” (Hc 3:3-7) Cha mẹ quan trọng vì họ đại diện Thiên Chúa để dưỡng dục con cái. Người ta có thể tự chọn nhiều thứ, nhưng không ai có thể chọn cha mẹ và gia đình. Cha và mẹ đều có một vị trí quan trọng riêng, không thể thay thế, nhưng người mẹ luôn gần gũi và ảnh hưởng tới con cái nhiều. Bạn có thể lừa vài người trong mọi lần, và bạn có thể lừa mọi người trong vài lần, nhưng bạn không thể lừa mẹ. Ai cũng chỉ một gia đình mà thôi.

Bổn phận con cái là hiếu kính cha mẹ, nhưng Thiên Chúa coi đó là “công trạng” của con cái: “Vì lòng hiếu nghĩa đối với cha sẽ không bị quên lãng, và sẽ đền bù tội lỗi cho con. Thiên Chúa sẽ nhớ đến con, ngày con gặp khốn khó, và các tội con sẽ biến tan như sương muối biến tan lúc đẹp trời.” (Hc 3:14-15) Ngược lại, bất hiếu là trọng tội, tất nhiên sẽ bị Thiên Chúa trừng trị: “Ai bỏ rơi cha mình thì khác nào kẻ lộng ngôn, ai chọc giận mẹ mình, sẽ bị Đức Chúa nguyền rủa. Con ơi, hãy hoàn thành việc của con một cách nhũn nhặn thì con sẽ được mến yêu hơn người hào phóng.” (Hc 3:16-17)

Rất chí lý với câu Kinh Phật: “Tột cùng thiện không gì bằng có hiếu, tột cùng ác không gì bằng bất hiếu.” Vậy mà trong thực tế đời thường, chúng ta vẫn thấy có những nghịch tử dám hành hạ cha mẹ mình, thậm chí là sát hại cha mẹ mình. Thật là khủng khiếp! Tục ngữ ví von giản dị mà thâm thúy: “Có cha, có mẹ thì hơn / Không cha, không mẹ như đờn đứt dây.” Đờn đứt dây còn nối lại được, cha mẹ mất rồi con mãi mãi mồ côi, không gì có thể khỏa lấp. Mồ côi tội lắm, người ơi! Nhưng rồi một lúc nào đó, ai cũng sẽ thấm thía cảm giác mồ côi. Cảm giác đó càng mạnh nếu bị mồ côi khi còn nhỏ tuổi.

Có thể nói được rằng mọi thứ khởi đầu từ gia đình. Là một đơn vị nhỏ bé nhưng gia đình rất cần thiết, vừa như chiếc kiềng vừa như tế bào yêu thương, chiếc kiềng giữ cân bằng và tế bào nuôi dưỡng cuộc sống để tạo Tổ Ấm. Thánh Vịnh gia cầu chúc: “Hạnh phúc thay bạn nào kính sợ Chúa, ăn ở theo đường lối của Người. Công khó tay bạn làm, bạn được an hưởng, bạn quả là lắm phúc nhiều may.” (Tv 128:1-2) Gia đình như cây cối, mỗi thành viên là những rễ nuôi cả thân cây. Thân cây có những cành và lá – các thành viên: “Hiền thê bạn trong cửa trong nhà khác nào cây nho đầy hoa trái; và bầy con tựa những cây ôliu mơn mởn, xúm xít tại bàn ăn.” (Tv 128:3)

Mọi thứ được thể hiện rõ nét tại bàn ăn, vì thế mà bữa ăn rất quan trọng để duy trì hạnh phúc gia đình. Với các Kitô hữu còn có một “bàn tiệc” khác còn quan trọng hơn: Bàn tiệc Lời Chúa – những giờ kinh trong gia đình, thường là giờ kinh tối. Đó là hạnh phúc gia đình, là hồng ân Thiên Chúa, là “phúc lộc Chúa dành cho kẻ kính sợ Người.” (Tv 128:4) Tất cả đều là hồng ân, như Chúa Giêsu xác định: “Không có Thầy, anh em chẳng làm gì được.” (Ga 15:5)

Đây là lời cầu chúc quan trọng: “Xin Chúa từ Sion xuống cho bạn muôn vàn ơn phúc. Ước chi trong suốt cả cuộc đời bạn được thấy Giêrusalem phồn thịnh, được sống lâu bên đàn con cháu.” (Tv 128:5-6) Quả thật, gia đình quan trọng như tế bào gốc vậy. Tế bào gốc quan trọng vì là đơn vị cấu tạo cơ bản của sự sống. Cơ thể con người có hàng ngàn tỷ tế bào, giúp cơ thể tạo dưỡng chất từ thức ăn, chuyển hóa dưỡng chất thành năng lượng, và đem lại các chức năng đặc biệt. Tế bào còn chứa nguyên liệu di truyền và khả dĩ tự tạo nhiều bản sao khác.

Có nhiều phần trong tế bào, mỗi phần có chức năng khác nhau. Một số gọi là “bào quan,” tức là những cấu trúc chuyên dụng thực hiện những nhiệm vụ nhất định bên trong tế bào. Hai bào quan lysosome và peroxisome là trung tâm tái tạo của tế bào. Chúng tiêu hủy vi khuẩn lạ xâm nhập tế bào, giải phóng tế bào khỏi chất độc, và tái tạo những thành phần tế bào bị hư hỏng. Ribosome là bào quan hoàn thiện các cấu trúc di truyền của tế bào để tạo protein. Bào quan này có thể di chuyển tự do trong tế bào chất hoặc liên kết thụ động với mạng lưới nội chất. Chỉ biết sơ sơ vậy cũng đủ thấy tế bào quan trọng như thế nào. Tế bào khỏe thì cơ thể mạnh, tế bào yếu thì cơ thể đuối, và khiến tinh thần suy nhược. Tế bào đột biến, phát triển không theo quy trình tự nhiên, có thể gây ung thư và dẫn tới cái chết sớm. Gia đình cũng vậy!

Chiếc kiềng gia đình Công giáo như dây cương kiềm chế con ngựa, như “tế bào thánh” duy trì sự sống mạnh mẽ, và mọi sự đều được dâng cho Chúa. Đó cũng là trách nhiệm vì Thánh Phaolô nói: “Anh em là những người được Thiên Chúa tuyển lựa, hiến thánh và yêu thương.” (Cl 3:12a) Mọi thành viên phải có trách nhiệm lẫn nhau: “Anh em hãy có lòng thương cảm, nhân hậu, khiêm nhu, hiền hòa và nhẫn nại. Hãy chịu đựng và tha thứ cho nhau, nếu trong anh em người này có điều gì phải trách móc người kia. Chúa đã tha thứ cho anh em thì anh em cũng vậy, anh em phải tha thứ cho nhau. Trên hết mọi đức tính, anh em phải có lòng bác ái: đó là mối dây liên kết tuyệt hảo. Ước gì ơn bình an của Đức Kitô điều khiển tâm hồn anh em, vì trong một thân thể duy nhất, anh em đã được kêu gọi đến hưởng ơn bình an đó. Bởi vậy, anh em hãy hết dạ tri ân.” (Cl 3:12b-15)

Nhiều lần Thánh Phaolô đã đề cập tâm tình tạ ơn, vì điều đó quan trọng, không phải lời tạ ơn của chúng ta thêm gì cho Chúa nhưng sinh ích lợi cho chính phần rỗi của chúng ta. Thánh Phaolô tâm nguyện: “Ước chi lời Đức Kitô ngự giữa anh em thật dồi dào phong phú. Anh em hãy dạy dỗ khuyên bảo nhau với tất cả sự khôn ngoan. Để tỏ lòng biết ơn, anh em hãy đem cả tâm hồn mà hát dâng Thiên Chúa những bài thánh vịnh, thánh thi và thánh ca, do Thần Khí linh hứng. Anh em có làm gì, nói gì, thì hãy làm hãy nói nhân danh Chúa Giêsu và nhờ Người mà cảm tạ Thiên Chúa Cha.” (Cl 3:16-17) Tín nhân phải như vậy vì là người thuộc về Chúa.

Về bổn phận phu thê, Thánh Phaolô khuyên: “Người làm vợ hãy phục tùng chồng, như thế mới xứng đáng là người thuộc về Chúa. Người làm chồng hãy yêu thương chứ đừng cay nghiệt với vợ. Kẻ làm con hãy vâng lời cha mẹ trong mọi sự, vì đó là điều đẹp lòng Chúa. Những bậc làm cha mẹ đừng làm cho con cái bực tức, kẻo chúng ngã lòng.” (Cl 3:18-21) Trong Ep 5:21-28, Thánh Phaolô nói về “gia đình sống đạo” và tiếp tục nhấn mạnh việc vợ chồng tùng phục lẫn nhau vì lòng kính sợ Đức Kitô. Yêu thương người khác là yêu thương chính mình.

Là một cộng đồng nhỏ, gia đình gồm những người sống chung và gắn bó với nhau bởi các mối quan hệ tình cảm, hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng hoặc giáo dục. Gia đình có ảnh hưởng và tác động mạnh mẽ đến cả xã hội và Giáo Hội. Nữ phi công Hoa Kỳ Amelia Mary Earhart (1897-1937) nhận xét: “Người ta càng làm nhiều, thấy nhiều và cảm nhận nhiều, người ta càng có thể làm được nhiều, và càng biết đánh giá chân thực về những điều cơ bản như gia đình, tình yêu và thấu hiểu sự đồng hành.” Nữ tác giả Karen Armstrong (sinh 1944, Anh quốc) nhận định: “Gia đình là trường học của lòng khoan dung, vì nó luôn tồn tại và dạy chúng ta cách sống với những người khác.”

Dù là ai và là gì, gia đình vẫn luôn là Bến Bình An cho mỗi người chúng ta trong cuộc sống đời này. Thật vậy, chính Chúa Giêsu cũng đã lớn khôn từ một gia đình. Đừng quan tâm vấn đề giàu nghèo, mà có khi gia đình nghèo lại tốt hơn gia đình giàu đấy. Cuộc đời cho thấy rõ điều đó!

Lạy Thiên Chúa, xin ban ơn trợ giúp chúng con biết giữ vững Chiếc Kiềng Gia Đình theo định hướng của Ngài, để nhờ đó, xã hội và Giáo Hội phát triển đúng Thánh Ý Ngài. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU