Chân dung Thánh Mátthêu

Ngày 21 tháng 9, Giáo hội mừng kính Thánh Mátthêu, vị Tông đồ đã từng hành nghề thu thuế, đồng thời là tác giả sách Tin Mừng thứ nhất.

Tên Mátthêu nghĩa là “tặng phẩm của Chúa” (tiếng Do Thái: מַתִּתְיָהוּ‎ – Mattityahu, hoặc: מתי – Mattay, tiếng Hy Lạp: Ματθαῖος – Matthaios). Thánh Mátthêu còn có tên là Lêvi, theo tiếng Do Thái nghĩa là “giữ lấy”.

Chân phước Rabanus Maurus Magnentius (khoảng 780-856, lễ ngày 4-2) nhận thấy có ý nghĩa thần bí về hai tên Mátthêu và Lêvi: “Mátthêu nghĩa là người tìm kiếm lợi ích trần tục. Chúa Giêsu nhìn Mátthêu với ánh mắt đầy lòng thương xót. Vì tên Mátthêu nghĩa là ‘được trao ban’, còn tên Lêvi nghĩa là ‘bị lấy đi’. Hối nhân được đưa ra khỏi vùng tội lỗi, và ơn Chúa được trao ban cho Giáo hội”. Thật kỳ diệu!

Thánh Mátthêu là người Do Thái, làm việc cho quân đội La Mã với nhiệm vụ thu thuế từ những người Do Thái. Dù người Do Thái không cho phép lấy thuế quá nặng, nhưng mối quan tâm của người La Mã là cái hầu bao riêng. Họ không bận tâm việc nộp thuế của đám dân đen là những thứ gì, miễn sao cứ nhiều tiền, nhiều của là “Ô-Kê” thôi. Các nhân viên thuế vụ có nhiệm vụ là đè đầu dân mà lấy thuế, không chút thương xót. Do đó dân thu thuế bị người Do Thái ghét như những kẻ phản bội. Những người Pharisêu (Biệt phái) bị coi là phường tội lỗi, thế nên họ thấy “sốc” khi Chúa Giêsu gọi một người tội lỗi như thế làm môn đệ.

Chính nhân viên thuế vụ Mátthêu đã mời Chúa Giêsu đến dự tiệc tại nhà mình. Phúc âm cho chúng ta thấy rằng nhiều người thu thuế cũng đến dự tiệc. Người Pharisêu cũng cảm thấy “sốc” nên mới nói: “Sao Thầy các anh lại ăn uống với bọn thu thuế, và quân tội lỗi như vậy?”. Chúa Giêsu trả lời: “Người khoẻ mạnh không cần thầy thuốc, người đau ốm mới cần. Hãy về học cho biết ý nghĩa của câu này: Ta muốn lòng nhân chứ đâu cần lễ tế. Vì tôi không đến để kêu gọi người công chính, mà để kêu gọi người tội lỗi” (Mt 9:12-13). Chúa Giêsu không có ý coi thường nghi lễ và việc thờ phượng mà Ngài muốn nhấn mạnh việc yêu thương người khác là điều quan trọng hơn.

Trong số những người theo và làm Tông đồ của Chúa Giêsu, Thánh Mátthêu được nói đến trong Mt 9:9 và Mt 10:3 là người thu thuế ở Capernaum (Ca-phác-na-um), người được gọi vào Nhóm Mười Hai của Chúa Giêsu, nhưng không ghi rõ lai lịch, (Mc 3:18, Lc 6:15 và Cv 1:13). Tông đồ Mátthêu còn được gọi là Lêvi, con trai của ông Alpheus (x. Mc 2:14 và Lc 5:27). Theo Tân ước, ngài là một trong các nhân chứng về sự phục sinh và thăng thiên của Chúa Giêsu.

Thánh Mátthêu là người Galilê, thế kỷ I. Ngài được coi là sinh ở Galilê, vùng không thuộc Giuđê. Thời đế quốc Rôma chiếm giữ (từ năm 63 trước Công nguyên do Pompey chiếm lĩnh), nhân viên thuế vụ Mátthêu thu thuế của người Do Thái cho Herod Antipas, tổng trấn Galilê. Phòng thu thuế của ngài đặt tại Capernaum. Người Do Thái trở nên giàu có theo kiểu đó đã bị khinh miệt và bị coi là phường tội lỗi. Tuy nhiên, là nhân viên thu thuế, Thánh Matthêu biết tiếng Aram và tiếng Hy Lạp.

Tông đồ Mátthêu chịu tử đạo tại Ethiopia khi đang truyền đạo. Phúc Âm do ngài viết bằng tiếng Do Thái, được phát hiện trong thời Hoàng đế Zeno, cùng với thánh tích của Tông đồ Barnabas (theo sách “Tử Đạo Rôma”). Kiệt tác của danh họa Caravaggio miêu tả cảnh Chúa Giêsu kêu gọi nhân viên thuế vụ Mátthêu, khi ông đang ngồi ở bàn thu thuế, và ông bỏ việc mà đi theo Chúa Giêsu ngay (Mt 9:9; Mc 2:14; Lc 5:27).

Thánh sử Luca và Mác-cô gọi Thánh Mátthêu là Lêvi, nhưng Thánh Mátthêu gọi mình bằng tên riêng. Tương tự, Thánh Mátthêu không minh nhiên nói tới bữa ăn tối của Chúa Giêsu tại nhà mình, còn Thánh Luca và Thánh Mác-cô nói rõ là nhà của ông Lêvi.

Với người Israel, việc một người có hai tên là điều bình thường có hai tên: Saolê được gọi là Phaolô, Tôma được gọi là Điđymô,… Hoặc người Do Thái cũng có hai tên: Simon được gọi là Kê-pha, Giuse được gọi là Caipha. Cũng vậy, Mátthêu cũng được gọi là Lêvi. Có điều hay là Thánh Matthêu không ngại khi nhận mình là người tội lỗi, không giấu giếm sơ yếu lý lịch hoặc xuất xứ của mình.

Biểu tượng của Thánh sử Mátthêu là hình người hoặc thiên thần – biểu tượng của Thánh sử Mác-cô là sư tử, biểu tượng của Thánh sử Luca là con bò, biểu tượng của Thánh sử Gioan là đại bàng.

Thánh Giêrônimô nói: “Các thánh sữ khác vì tôn trọng Thánh Mátthêu nên đã không gọi ngài bằng tên thường dùng, mà gọi là Lêvi. Chính Thánh Mátthêu tự nhận mình là Mátthêu và người thu thuế. Đó là để người đọc thấy rằng đừng thất vọng với ơn cứu độ, hãy nhìn người thu thuế trở thành Tông đồ của Chúa”.

Lạy Thánh sử Mátthêu, Tông đồ của Thầy chí thánh Giêsu, xin nguyện giúp cầu thay, và xin giúp chúng con không ngừng hoán cải, biết từ bỏ những thứ xấu xa và mau mắn nghe tiếng Chúa mời gọi, để xứng đáng làm con cái của Thiên Chúa. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu, Đấng cứu độ chúng con. Amen.

TRẦM THIÊN THU