TIẾN BỘ và QUYỀN LỰC

“Hãy tự biết mình.” Đó là câu được viết trên cửa đền của nhà tiên tri ở Delphi. Câu đó vẫn là lời khuyên khôn ngoan qua các thời đại. Và đó cũng là những lời mà Thánh GH Gioan Phaolô II dùng để bắt đầu thông điệp “Fides et Ratio” (Đức Tin và Lý Trí) của ngài.

Trong thông điệp đó – một thành tựu trí tuệ lẽ ra phải truyền cảm hứng cho sự phục hưng trong giáo dục Công giáo, nhưng thật đáng buồn là điều đó đã không xảy ra – Đức Gioan Phaolô II đã nói về “những vấn đề cơ bản có nguồn gốc chung trong việc tìm kiếm ý nghĩa luôn thôi thúc trái tim con người.” Ngài nói rằng câu trả lời mà mọi người đưa ra cho những câu hỏi này sẽ “quyết định phương hướng mà họ tìm cách đưa ra cho cuộc sống của mình.”

Nhưng nếu một người chưa bao giờ xem xét các vấn đề này thì sao? Sau đó, có khả năng là cuộc sống của họ đang được quyết định bởi những câu trả lời ngấm ngầm, không được suy nghĩ trước, mà người khác đưa ra. Họ có thể “sống theo kịch bản do người khác viết.” Do đó, tầm quan trọng của việc “tự biết mình” và sống “cuộc sống được kiểm tra” – nhận thức được những giả định làm sống động niềm tin và hành động, sau đó có can đảm đưa những giả định đó vào sự phê phán thích hợp.

Đối với các Kitô hữu, tiêu chuẩn cuối cùng cho một lời phê bình như vậy sẽ đến từ sự mặc khải và các lẽ thật của đức tin. Đó là ý nghĩa của việc xem xét kỹ lưỡng các dấu hiệu của thời đại – không chỉ tuân theo chúng, mà còn xem xét chúng một cách kỹ lưỡng – “và giải thích chúng dưới ánh sáng của Tin Mừng,” như một đoạn văn nổi tiếng từ hiến chế “Gaudium et Spes” của Công Đồng Vatican II cho biết.

Trong số những tặng phẩm tuyệt vời mà Đức Gioan Phaolô II và Đức Bênêđictô XVI đã trao cho thế giới là sự hiểu biết sâu sắc về tính hiện đại, cả điểm mạnh và điểm yếu của nó, và khả năng phê phán nó một cách khôn ngoan “dưới ánh sáng của Tin Mừng.” Một trong những hiểu biết sâu sắc của thông điệp “Fides et Ratio” là lời cảnh báo của Đức Gioan Phaolô II rằng loại triết học mà người ta tìm cách kết hợp vào thần học không phải là không quan trọng. Thật vậy, tất cả triết học, bất kể nguồn gốc của nó, đều phải chịu sự phê bình bởi sự mặc khải. Sự mặc khải không nên bị bắt làm con tin cho sự bất thường của bất cứ thứ gì tình cờ trở thành triết học mới nhất đang thịnh hành, cho dù đó là chủ nghĩa Platon, chủ nghĩa Aristotle hay chủ nghĩa duy tâm của Đức.

Trong chuyên mục trước, “Phương Tiện Chối Bỏ Quá Khứ,” tôi đã nói về cách mà người theo chủ nghĩa hiện đại, “người theo chủ nghĩa lịch sử,” cho rằng bản chất con người thay đổi theo thời gian đã tự thâm nhập vào dòng chính của thần học luân lý hiện đại, khiến nhiều nhà thần học luân lý hiện đại và môn đệ của họ trong giới tu trì kết luận rằng giáo huấn lâu đời của Giáo Hội, ngay cả những nguyên tắc được tìm thấy trong Kinh Thánh, có thể và nên được sửa đổi để phù hợp với xu hướng tự hiểu văn hóa đương thời.

Nhưng có một đặc điểm thú vị khác trong câu chuyện này liên quan “chủ nghĩa cấp tiến” về văn hóa và chính trị của Mỹ. Như Ronald Pestritto và William Atto viết trong phần giới thiệu về Chủ Nghĩa Cấp Tiến của Mỹ, “sự kết hợp ngẫu nhiên lịch sử với học thuyết về sự tiến bộ” – được chia sẻ bởi tất cả những người cấp tiến ở mức độ này hay mức độ khác – là cách mà chủ nghĩa lịch sử của Đức, với giả định rằng bản chất con người thay đổi theo hoàn cảnh lịch sử và văn hóa, đã du nhập vào truyền thống chính trị Mỹ. Hầu hết những người tiến bộ đều được giáo dục ở Đức vào thế kỷ 19 hoặc có những thầy dạy như vậy.

Những người Mỹ tiến bộ đã tiếp thu từ người Đức, đặc biệt là Hegel, khái niệm “sống” về quốc gia – dân tộc, từ đó họ phát triển ý tưởng về một hiến pháp “sống.” Trong khi những quan niệm ban đầu của người Mỹ về một chính phủ quốc gia đã hạn chế quyền lực nhà nước một cách cẩn thận, những người cấp tiến lập luận rằng lịch sử đã đem lại những thay đổi trong tình trạng con người đòi hỏi những cách tiếp cận mới. Một loạt các vấn đề kinh tế và xã hội hoàn toàn mới dường như kêu gọi các biện pháp khắc phục của chính phủ, đòi hỏi phải tăng mạnh phạm vi quyền lực của chính phủ ngoài phạm vi cho phép trong Hiến Pháp. Cuối cùng, một trong những “sự thay đổi về thân phận con người” là một quan điểm mới – quan điểm “tiến bộ” về giới tính.

Người ta cho rằng việc đạt được các mục tiêu và đáp ứng những thách thức của thế giới hiện đại sẽ đòi hỏi một cách tiếp cận “tiến bộ” mới để giáo dục giới trẻ, một cách tiếp cận nhấn mạnh quyền tự do của họ để xác định bản thân trong nền văn hóa “tiến bộ” hơn là đào tạo theo nguyên tắc thời gian thử thách và truyền thống của tổ tiên họ.

Các tổ chức tôn giáo của Mỹ cũng cảm thấy cần phải đáp ứng những thách thức “khoa học” và “văn hóa” mới này. Kết quả là phong trào Tin Mừng Xã Hội, ít nhấn mạnh đến sự thánh thiện cá nhân và nhấn mạnh nhiều hơn vào các vấn đề xã hội, một sự thay đổi khiến họ ít chống lại quan điểm “tiến bộ” mới về giới tính.

Điều mà dường như ít người chú ý là ai sẽ được trao quyền bởi các dự án chính trị và xã hội tiến bộ này? Ai sẽ có bí quyết kỹ thuật để trở thành kỹ sư của “sự tiến bộ”? Ai sẽ có tầm nhìn cao cấp cần thiết để tổng hợp ý thức giai cấp hoặc văn hóa của thời đại nhằm xác định các quy tắc mới?

Sẽ không phải là những người nghèo và ít học, những người luôn phụ thuộc vào các nguyên tắc ổn định và dễ hiểu của Thập Giới và luật tự nhiên. Từ giờ trở đi, chúng ta sẽ phụ thuộc vào một người tiên phong được đào tạo chuyên sâu – một giáo sĩ trí thức mới – để đưa ra các quy tắc và điều hành bộ máy quan liêu hiện đại không ngừng phát triển theo các quy tắc mà chính họ đã đặt ra.

Dĩ nhiên tất cả là để đem lại lợi ích cho “người dân.” Bởi vì biết “ý dân” không phải bằng cách trực tiếp nói chuyện với họ, mà bằng cách đọc những bài viết mới nhất về “văn hóa” và “ý thức văn hóa” trong một trường đại học ưu tú.

Dưới ánh sáng này, hãy xem xét các giáo sĩ “tiến bộ” người Mỹ đương thời như Hồng y Robert W. McElroy, trong số những người khác, những người mà sự tôn trọng đối với giáo huấn đạo đức của Giáo Hội dường như không lớn hơn sự tôn trọng của chủ nghĩa cấp tiến đối với những giới hạn mà Hiến Pháp Hoa Kỳ áp đặt lên ý chí quyền lực của họ. Họ là những sản phẩm không phản chiếu của thời đại họ. Người ta tìm thấy trong quá trình hình thành của họ một “cơn bão hoàn hảo” của chủ nghĩa tiến bộ xã hội và chính trị Mỹ – và thần học đạo đức Công giáo theo chủ nghĩa xét lại, cả hai đều thổi cùng một luồng gió trí tuệ độc hại sinh ra từ đầm lầy chủ nghĩa duy tâm của Đức.

Như Đức Gioan Phaolô II đã cảnh báo, việc kết hợp triết học nào vào thần học không phải là không quan trọng. Và đó là lý do tại sao thông điệp “Fides et Ratio” vẫn là phần bổ sung thiết yếu cho vẻ huy hoàng của sự thật, lời quyết định của Đức Gioan Phaolô II về thần học luân lý. Có lẽ đã đến lúc các giám mục nên xem lại cả hai – tốt nhất là trước thượng hội đồng tiếp theo.

RANDALL SMITH

TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ từ TheCatholicThing.org)

Chiều Mùa Chay, 27-02-2023