BIỆT KHÚC

Mở đầu ca khúc “Biệt Ly,” NS Dzoãn Mẫn tâm sự: “Biệt ly nhớ nhung từ đây, chiếc lá rơi theo heo may, người về có hay?” Đó là ông nói chuyện đời thường, về cuộc biệt ly bình thường của cuộc chia tay sầu não giữa hai người yêu nhau, có thể hai người sẽ có dịp tái ngộ hoặc không bao giờ gặp lại.

Cuộc chia tay đó gợi nhớ tới sự chết – cuộc biệt ly vĩnh viễn, không hẹn và không thể có dịp tái ngộ. Theo nghĩa bình thường, chết là chấm hết; nhưng theo nghĩa tâm linh, chết không là chấm hết, mà chỉ là chấm phẩy hoặc phẩy để “chuyển ý.” Người ta nói: “Cọp chết để da, người ta chết để tiếng.” Cái “tiếng” ở đây là tiếng tăm – có thể là tiếng tốt hoặc tiếng xấu. Ai cũng chỉ một lần Sinh, một lần Sống, và một lần Chết. Chắc chắn không có kiếp luân hồi, vì bế tắc nên nghĩ ra kiếp luân hồi mà thôi. Kiếp sau không thể thay đổi được gì, không thể rút kinh nghiệm hoặc sám hối. Điều đó được minh định trong dụ ngôn Phú Hộ và Ladarô Nghèo Khó. (x. Lc 16:19-31)

Kinh Thánh nói: “Bởi ngẫu nhiên ta đã ra đời, rồi lại như chưa hề có mặt. Hơi thở của ta là làn khói, tư tưởng lóe lên từ nhịp đập trái tim. Khi nó tắt đi, thân xác sẽ trở thành tro bụi, sinh khí biến tan như làn gió thoảng. Theo dòng thời gian, tên tuổi ta cũng chìm vào quên lãng, chẳng còn ai nhớ đến việc ta làm. Đời ta sẽ qua như một thoáng mây trôi, sẽ biến đi như màn sương sớm bị ánh nắng đẩy lùi và sức nóng mặt trời áp đảo. Cuộc đời ta vụt mất tựa bóng câu, đã qua rồi là không còn trở lại, ấn đã niêm, ai quay về được nữa!” (Kn 2:2-5)

Năm 2021, khi đại dịch Covid-19 lên tới đỉnh điểm, có rất nhiều cái chết, nỗi đau buồn trĩu nặng hơn những cái chết khi cuộc sống bình thường, bởi vì mọi thứ đều phải làm mau chóng, ngay cả người thân cũng không được thấy mặt hoặc đưa tiễn. Sự vắng lặng và lạnh lẽo khôn tả. Muốn gì cũng không thể!

Rõ ràng cái chết rất bất ngờ và người ta trở tay không kịp. Chết rồi thì có gì mà hãnh diện, khoe khoang, kiêu căng để “khoe” quan tài đắt tiền, ngôi mộ đẹp, lăng tẩm lớn? Đời người dài hay ngắn, sang hay hèn, trăm năm chỉ gom đủ một lần đưa tang mà thôi!

1. NHỮNG NGƯỜI THÂN THIẾT

Một người nọ có ba người bạn. Người bạn thứ nhất và thứ hai rất thân, còn người bạn thứ ba không thân lắm. Ngày kia, bị tòa xử án, anh liền xin ba người bạn đi theo để biện hộ cho mình.

Người bạn thân thứ nhất từ chối, viện cớ mắc việc không đi được. Người bạn thân thứ hai bằng lòng đi đến cửa quan nhưng lại sợ, không dám vào tòa án để biện hộ cho anh, nên rút lui. Chỉ có người bạn thứ ba, tuy không được anh ta yêu thích, nhưng lại tỏ ra hết sức trung thành, vào tận tòa án biện hộ cho anh, làm cho anh không những được trắng án mà còn được thưởng nữa.

Ba người bạn đó là Tiền Bạc, Thân Nhân và Thiện Cử (tức là việc lành, nói “Thiện Cử” để dễ nhớ với 3 chữ T).

Người bạn thân thứ nhất trong đời chúng ta là Tiền Bạc. Khi ta chết, tiền bạc bỏ rơi ta ngay để vào tay người khác, họa may nó chỉ để lại cho chúng ta một bộ quần áo và một chiếc quan tài. Người bạn thân thứ hai trong đời chúng ta là Thân Nhân – ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con cái, bạn bè, hàng xóm,… Khi ta chết, họ tỏ ra thương tiếc, nhưng cũng chỉ đưa ta đến huyệt mộ rồi về, may ra còn nhớ đôi chút vài năm sau.

Cuối cùng, người bạn thứ ba trong đời chúng ta là Thiện Cử. Tuy chúng ta ít để ý nhưng việc lành vẫn theo đến tận Tòa Phán Xét của Thiên Chúa để biện hộ và làm cho chúng ta được Chúa trao phần thưởng Thiên Đàng.

Cuộc đời phàm nhân theo quy trình tự nhiên: Sinh – Lão – Bệnh – Tử. Đó là quy luật muôn thuở và bất biến. Có thể có người “ngoại lệ” chỉ qua ba “chặng” là Sinh – Bệnh – Tử, hoặc chỉ hai “chặng” là Sinh – Tử. Bất cứ ai cũng đi qua hai “chặng” Sinh và Tử, nhưng có những trường hợp “đặc biệt” không có Sinh mà chỉ có Tử – các thai nhi bị sát hại.

Sợi dây có hai đầu, mọi việc có Khởi Đầu và Kết Thúc, nói ngắn gọn là Mở và Kết. Đời người cũng vậy, không thể khác được. Quá Khứ, Hiện Tại và Tương Lai là ba “thời” của con người. Ba “thời” này đan quyện với quy trình Sinh – Lão – Bệnh – Tử. Và bất cứ thứ gì cũng chỉ có một thời, nay có, rồi mai hư hoặc mất. Người ta mừng khi một người được sinh ra, và người ta buồn khi một người từ giã cõi trần. Tiếng Cười biến thành tiếng Khóc.

Chết là cuộc xuất hành đặc biệt, là về nguồn – sinh ra từ cái gì thì lại trở về cái đó. Và đó cũng là quy luật muôn thuở: “Mọi sự đều đi về một nơi, mọi sự đều đến từ bụi đất, mọi sự đều trở về bụi đất.” (Gv 3:20) Phàm nhân chỉ là cát bụi, (Tv 103:14) chẳng đáng gì! Thật vậy, Kinh Thánh xác định: “Con tim của bạn là tro bụi, hy vọng của bạn hèn hơn đất, cuộc đời của bạn tệ hơn bùn.” (Kn 15:10) Chẳng có gì oai phong mà dám vênh vang tự đắc!

Người ta thường nói: “Quan nhất thời, dân vạn đại.” Ý nói là đừng hống hách khi có chức, có quyền, phải sống sao cho phải đạo làm người mà để đức cho con cháu. Còn dân đen thì mãi mãi là dân thường thôi. Có “thời” thì rồi cũng đến lúc “thôi” – tức là “hết.” Thời vần với Thôi, Tài vần với Tai. Chuyện đời là thế!

Sách Giảng Viên cho biết rõ về cái mà chúng ta gọi là “một thời” nay. Biết không phải để biết cho vui, cũng không phải để bi quan hoặc yếm thế, mà biết để khả dĩ chân nhận mình là ai, là gì, và tất nhiên không thể bất tử: “Phận con người là phải CHẾT một lần, rồi sau đó chịu PHÁN XÉT.” (Dt 9:27) Ông Côhelét là con của vua Đavít, tức là Salômôn, làm vua cai trị Israel và ngự tại Giêrusalem. Ông nhận xét:

“Phù vân, quả là phù vân. Phù vân, quả là phù vân. Tất cả chỉ là phù vân. Lợi lộc gì đâu khi con người phải chịu đựng bao gian lao vất vả dưới ánh nắng mặt trời? Thế hệ này đi, thế hệ kia đến, nhưng trái đất mãi mãi trường tồn. Mặt trời mọc rồi lặn; mặt trời vội vã ngả xuống nơi nó đã mọc lên. Gió thổi xuống phía nam, rồi xoay về phía bắc: gió xoay lui xoay tới rồi gió đi; gió trở qua trở lại lòng vòng. Mọi khúc sông đều xuôi ra biển, nhưng biển cũng chẳng đầy. Sông chảy tới đâu thì từ đó sông lại tiếp tục. Chuyện gì cũng nhàm chán, chẳng thể nói gì hơn. Mắt có nhìn bao nhiêu cũng chẳng thấy gì lạ, tai có nghe đến mấy cũng chẳng thấy gì mới.” (Gv 1:2-8)

Lời ông nói về những điều rất ư là bình thường, thế nhưng lại có gì đó rất khác thường. Nhận xét có vẻ bình thường mà lại rất tinh tế: “Điều đã có, rồi ra sẽ có, chuyện đã làm, rồi lại sẽ làm ra: dưới ánh mặt trời, nào có chi mới lạ?” (Gv 1:9) Bình thường mà khác thường, nhưng lạ mà không lạ: “Nếu có điều gì đáng cho người ta nói: ‘Coi đây, cái mới đây này!’ thì điều ấy đã có trước chúng ta từ bao thế hệ rồi. Chẳng ai còn nhớ đến người xưa, và đối với những người đến sau thì cũng thế; các thế hệ mai sau sẽ chẳng còn nhớ đến họ.” (Gv 1:10-11)

Người ta có thêm kinh nghiệm khi có thêm tuổi, và nghĩ nhiều đến lúc “một đi không trở lại.” Không ai thoát “lưỡi hái” của Tử Thần, nhưng càng lo sợ thì càng đau khổ, càng đau khổ thì càng lúng túng, càng lúng túng thì càng hoảng hốt, càng hoảng hốt thì càng nguy hiểm. Bình tĩnh nhận thức rằng “cái gì cũng chỉ một thời” thì sẽ thảnh nhiên, bởi vì có lo sợ cũng chẳng làm gì được.

Trình thuật Gv 3:1-8 nói về nhưng cái “một thời” ấy có liên quan sự chết: “Ở dưới bầu trời này, mọi sự đều có lúc, mọi việc đều có thời: một thời để chào đời, một thời để lìa thế; một thời để trồng cây, một thời để nhổ cây; một thời để giết chết, một thời để chữa lành; một thời để phá đổ, một thời để xây dựng; một thời để khóc lóc, một thời để vui cười; một thời để than van, một thời để múa nhảy; một thời để quăng đá, một thời để lượm đá; một thời để ôm hôn, một thời để tránh hôn; một thời để kiếm tìm, một thời để đánh mất; một thời để giữ lại, một thời để vất đi; một thời để xé rách, một thời để vá khâu; một thời để làm thinh, một thời để lên tiếng; một thời để yêu thương, một thời để thù ghét; một thời để gây chiến, một thời để làm hòa.”

2. ĐIỂM HẸN DUY NHẤT

Là con người, ai cũng phải chết, cũng phải trình diện Thiên Chúa, thậm chí kể cả Satan, để “báo cáo” về cuộc sống và hoạt động của mình: “Một ngày kia, con cái Thiên Chúa đến TRÌNH DIỆN Đức Chúa; Satan cũng đến trong đám họ để TRÌNH DIỆN Đức Chúa.” (G 2:1) Vấn đề đáng quan ngại là không chỉ chết một lần. Cái chết thứ nhất là cái chết theo sinh học, cái chết thứ hai quan trọng hơn và đáng sợ hơn, đó là cái chết về tinh thần: “Những kẻ hèn nhát, bất trung, đáng ghê tởm, sát nhân, gian dâm, làm phù phép, thờ ngẫu tượng, và mọi kẻ nói dối, thì phần dành cho chúng là hồ lửa và diêm sinh cháy ngùn ngụt: đó là CÁI CHẾT THỨ HAI.” (Kh 21:8) Thế nên Thánh Phaolô đã khuyến cáo: “Anh em hãy biết RUN SỢ mà GẮNG SỨC lo sao cho mình ĐƯỢC CỨU ĐỘ.” (Pl 2:12)

Khi đề cập sự chết, người ta cho là “xui xẻo” và cảm thấy lo sợ. Nhưng có ai trường sinh bất tử chưa? Chắc chắn là không. Có chăng chỉ là trong truyện cổ tích thần thoại, tự lý tưởng hóa mà an ủi nhau thôi. Cũng có người cho là bi quan hoặc yếm thế khi đề cập sự chết. Thật ra không phải vậy, mà nó có chiều kích tích cực giúp chúng ta sống tốt hơn, như Chúa Giêsu khuyến cáo: “Hãy hoàn thiện như Cha trên trời là Đấng hoàn thiện.” (Mt 5:48)

Theo lẽ thường, khi con người biết suy tư nhiều về cuộc đời là lúc người ta không còn trẻ, nghĩa là đã bắt đầu bước sang bên kia con dốc cuộc đời. Chắc chắn không ai biết mình “ra đi” cách nào và lúc nào: Có người 5 giờ sáng, có người 10 giờ sáng, có người 1 giờ chiều, có người 3 giờ chiều, có người 5 giờ chiều, có người lúc nửa đêm… Tuy nhiên, có những người lại biết nghĩ đến cái chết từ rất sớm, khi tuổi đời còn thanh xuân. Đó là một đặc ân, biết nhận thức sự chết để hướng thiện, sống tích cực, dễ buông bỏ mọi thứ cản lối tiến tới Nước Trời.

Hầu như người ta làm được mọi thứ với khoa học tiến bộ, nhưng người ta vẫn không thể nào tạo được sự sống và ngăn chặn được lưỡi hái tử thần. Người ta không muốn “bó tay” mà phải chịu “bó tay,” vì cứ phát hiện thuốc chữa bệnh này thì lại phát sinh bệnh khác, có chữa được bệnh nan y cũng chỉ là kéo dài sự sống thêm một thời gian, rồi cũng… chết. Các khoa học gia mới khám phá được vệ tinh này thì lại chợt phát hiện còn những “lỗ đen” xa trái đất hàng triệu năm ánh sáng. Chắc chắn con người phải “bó tay.” Các câu hỏi cứ chồng chất lên nhau… Dự báo có bão sắp tới mà không làm gì được, chạy trước cũng không kịp. Vậy mà người ta vẫn khoe mẽ, muốn làm ngơ Thượng Đế, muốn loại bỏ Tạo Hóa, thậm chí là không muốn tin có Thiên Chúa!

Mỗi người có một nhãn quan riêng, một lối suy tư riêng, với cách cảm nhận riêng. Muôn người muôn vẻ, nhưng tất cả vẫn là suy tư về thân phận con người, nhất là cái chết, tại sao không ai tránh khỏi? Người ta muốn “cải lão hoàn đồng” mà không thể thì đừng mơ chuyện “cải tử hoàn sinh” hoặc “trường sinh bất tử.”

Tính tới tính lui, suy đi nghĩ lại, phân tích đủ kiểu, áp dụng mọi thứ, nhưng vẫn không thể có đáp án thỏa mãn. Thật kỳ lạ, có điều tưởng đơn giản mà nhiêu khê, và có điều tưởng phức tạp mà đơn giản. Chuyện kể thế này:

Có một chiếc xe chở hàng, tài xế không để ý nên bị kẹt dưới gầm cầu. Xe chạy tới không được mà lùi cũng không xong. Rất nhiều người đứng chung quanh trố mắt nhìn, bàn tán, chỉ trỏ, các xe phía sau phải dừng lại vì kẹt. Kỹ sư, cảnh sát và chủ hãng xe đến. Người này bảo đào đường cho thấp xuống, người kia nói cắt bớt mui xe,… Cách nào cũng không được, mà tình trạng kẹt xe càng lúc càng tăng, xe nối đuôi nhau như rồng rắn vậy.

Bất ngờ có một cậu bé chen vào và nói với tài xế: “Bác tài, cháu có cách. Bác xì bớt hơi mấy bánh xe thì xe sẽ thấp xuống và có thể qua được.” Ðám đông cười ồ lên. Còn những chuyên viên thì khó chịu, vì trẻ con mà tài lanh, dám dạy khôn người lớn. Bác tài cũng thế, nhưng cũng đành phải thử xem sao. Và kết quả hơn cả tuyệt vời!

Trong cuộc sống đời thường cũng tương tự. Đừng để sự đời chi phối mình thái quá. Hãy tìm cách “xì” bớt hơi bon chen, đua đòi, kiêu ngạo, ghen ghét, đố kỵ, thù hận, tranh giành, ích kỷ, tham lam, phe cánh, xét đoán, bất mãn, chống đối, chua ngoa, nóng giận,… để có thể thoát ra khỏi “đường hầm cuộc đời.” Cậu bé kia có cách giải quyết đơn giản, hợp lý và hiệu quả vì em đơn sơ và thật thà, không nghĩ cong queo hoặc cao xa như người lớn. Biết “xì hơi” cuộc sống là cách hoàn thiện từng ngày, biết “chết” dần mỗi ngày để hướng thẳng về Thiên Chúa.

Thi hào Nguyễn Du nói: “Trăm năm một nấm cỏ khâu xanh rì.” (Truyện Kiều) Nhắm mắt xuôi tay rồi thì ai cũng như ai: Trắng tay. Vậy mà người ta vẫn kèn cựa, tranh giành nhau chi li đủ thứ. Có làm đám tang lớn, dùng áo quan đắt tiền, vòng hoa đẹp chật nhà, dàn kèn hoành tráng,… chẳng qua người sống muốn khoe mình, muốn làm đẹp mặt, chứ người chết chẳng được lợi chút nào: Sống thì chẳng cho ăn, chết làm văn tế ruồi!

Cả cuộc đời chỉ còn “nấm cỏ khâu xanh rì,” ngày nay hỏa thiêu thì chỉ còn chút tro tàn, gom lại một “bia đá” với vài chi tiết: Tên thánh, họ tên, ngày sinh, ngày mất. Chỉ thế thôi! Với ai cũng chỉ bấy nhiêu, dù giàu – nghèo, sang – hèn, dù cao – thấp, dù giỏi – dốt. Rồi theo thời gian, tất cả sẽ đi vào quên lãng!

Kẻ Chết Sang Hèn Đều Mau Tẫn Liệm

Quan Tài Đắt Rẻ Cũng Sớm Đem Thiêu

Chó chết thì hết chuyện, nhưng người chết vẫn còn nhiều chuyện. Đối với người có niềm tin vào Đức Kitô, Con Thiên Chúa, Đấng đã chịu chết và đã phục sinh khải hoàn, “cửa tử” là ngưỡng bước vào cõi sống đời đời. Tử thần đã phải tâm phục khẩu phục và chịu thua cuộc khi Đức Kitô phục sinh khải hoàn. Đức tin của chúng ta hoàn toàn chính xác, không mơ hồ, không viển vông.

Tháng Mười Một là dịp tốt để cầu cho các linh hồn nơi Luyện Hình, và cũng tự nhắc nhở “Memento Mori – Hãy Nhớ Mình Sẽ Chết” để tự chuẩn bị cho cuộc ra đi của mình, chẳng ai “giúp” được gì đâu. Ý thức về sự chết để nhận thức đúng đắn và sống tốt, lợi cho mình và ích cho người.

Lạy Thiên Chúa là Đầu và Cuối, xin Ngài đại xá cho các linh hồn nơi Luyện Hình được hưởng Tôn Nhan Ngài muôn đời. Xin dạy chúng con đếm tháng ngày mình sống, ngõ hầu tâm trí được khôn ngoan. (Tv 90:12) Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU