THỰC TẾ

Không đâu xa, Việt Nam cũng đã từng có nạn đói năm 1945, nhưng chúng ta chỉ nghe kể hoặc thấy qua hình ảnh. Hiện nay, trong cơn dịch Vũ Hán, chúng ta có thể nhận biết thực tế về sự cần thiết của lương thực như thế nào, nhất là những người đang ở “tâm dịch” Saigon. Hơn bao giờ hết, lúc này chúng ta mới cảm nhận lời cầu nguyện cấp bách mà Chúa Giêsu dạy: “Xin Cha cho chúng con hôm nay LƯƠNG THỰC hằng ngày…” (Mt 6:9-13; Lc 11:2-4)

Đói cần ăn, khát cần uống, sống cần khí thở. Đó là nhu cầu tự nhiên thiết yếu của con người. Chúa Giêsu rất thực tế, và Ngài hành động cụ thể chứ không nói suông: Cho ăn uống no nê – phép lạ hóa bánh ra nhiều lần 1 (Mt 14:13-21; Mc 6:30-44; Lc 9:10-17; Ga 6:1-14) và lần 2 (Mt 15:32-39; Mc 8:1-10).

Trên thế giới vẫn có những vùng cần cứu đói, chẳng hạn hiện nay có Madagascar, tình hình mỗi ngày càng trầm trọng thêm. Người Việt có câu: “Có thực mới vực được đạo.” Điều đó cho thấy chuyện ăn uống là điều không chỉ cần thiết mà còn cấp bách, vì đó là điều cơ bản nhất để con người khả dĩ duy trì sự sống. Trước tiên, người ta cần ăn no và mặc ấm; sau đó mới có thể phấn đấu để ăn ngon và mặc đẹp.

Vấn đề lương thực như một bí ẩn: “Kẻ ăn không hết, người lần không ra.” Trong thời gian dịch bệnh này, có người già neo đơn đã phải bới tìm đồ ăn thừa ở đống rác để duy trì sự sống. Thật đáng thương. Nhưng chuyện ăn uống cũng được coi là văn hóa, gọi là văn hóa ẩm thực. Cái gì cũng có hai mặt. Miếng ăn thực sự cần thiết và có thể là vinh hoặc nhục: “Người trí quý cái sức, kẻ dại quý cái ăn.” Ăn không lượng thì hại sức khỏe, ngủ không cân thì hại trí tuệ. Tục ngữ có câu: “Ăn được, ngủ được là tiên; không ăn, không ngủ, mất tiền, đâm lo!” Ăn để có sức khỏe, có sức khỏe thì an tâm vui sống.

Có lẽ lúc này người ta có thể cảm nhận sâu sắc hơn về câu tục ngữ: “Sức khỏe là vàng.” Đó là thực tế rất cụ thể. Chúa Giêsu rất thực tế. Ngài chăm lo những gì cần thiết và cơ bản nhất liên quan sự sống. Đó là chuyện ăn uống – ẩm thực. Ngài luôn quan tâm người nghèo, tại nhà ông Simôn Cùi ở Bêtania, khi có một phụ nữ xức dầu chân Ngài bằng dầu thơm cam tùng hảo hạng, Chúa Giêsu đã xác định: “Người nghèo thì bên cạnh anh em lúc nào cũng có.” (Ga 12:8; Mt 26:11; Mc 14:7) Thánh Giacôbê cũng khuyên chúng ta phải kính trọng người nghèo, không được kỳ thị họ, vì đức tin phải có hành động cụ thể. (Thư Thánh Giacôbê, chương 2)

Có thực tế này: Người khổ chưa chắc là người nghèo, nhưng người nghèo thì chắc chắn là người khổ – thậm chí còn khốn đốn, vì luôn bị người đời khinh miệt, bị xa lánh. Vả lại, đáng quan ngại là vì “lý lẽ của người nghèo không được ai nghe thấy.” (Sử gia Thomas Fuller, 1608-1661) Có lẽ vì vậy mà người Việt thường “ghép đôi” hai tình trạng này thành một: Nghèo khổ. Quả thật, “sự nghèo đói là hình thức bạo lực tồi tệ nhất.” (Mahatma Gandhi, 1869-1948) Kinh Thánh vừa khuyên nhủ vừa ra lệnh: “Đừng tước đoạt miếng cơm manh áo của người nghèo, đừng để kẻ khốn cùng luống công chờ đợi. Kẻ khốn khổ nài xin, con đừng từ chối, gặp người nghèo, con đừng ngoảnh mặt đi.” (Hc 4:1-4)

Thực tế xã hội vẫn có nghịch lý: “Người giàu vừa ăn cướp vừa la làng, còn người nghèo bị thiệt thì lại phải năn nỉ.” (Hc 13:3) Tuy nhiên, Thiên Chúa không bao giờ bỏ rơi người nghèo, vì thế họ luôn tin tưởng và nhủ thầm: “Có Thiên Chúa phù trì, thân con đây, Chúa hằng nâng đỡ.” (Tv 54:6) Đồng thời họ luôn tâm niệm: “Con tự nguyện dâng Ngài lễ tế, lạy Chúa, con xưng tụng danh Ngài, thật danh Ngài thiện hảo, vì Chúa giải thoát con khỏi mọi gian nguy, và con đã dám nghênh bọn địch thù.” (Tv 54:8-9)

Lương thực là vấn đề rất bình thường mà lại quan trọng. Thực tế đó cũng liên quan vấn đề kinh tế và chính trị, đồng thời cũng là vấn đề cơ bản trong Giáo huấn Xã hội của Giáo hội Công giáo. Chúa Giêsu rất ghét loại người giả nhân giả nghĩa, Ngài đã 8 lần nguyền rủa họ là “đồ khốn” (Mt 23:13-29) và gọi họ là “đồ ngu si mù quáng.”

Từ xa xưa, hiền triết Trang Tử (Zhuang Zhou hoặc Zhuangzi, 365-290 trước công nguyên) đã nhận định: “Cản trở con người sống vui vẻ, tước đoạt khả năng dệt vải, may mặc, cày cấy, ăn uống, mà lại tô vẽ nó như là nhân nghĩa, đó là TỘI ÁC của THÁNH NHÂN.” Một cách nói rất đáng quan ngại!

Liên quan sự sống là vấn đề lương thực – sự sống, thực tế đó là chuyện “nồi cháo độc”với “phép lạ nhãn tiền” trong trình thuật 2 V 4:42-44. Khi ông Êlisa trở về Ghin-gan, nạn đói đang xảy ra trong xứ. Lúc anh em ngôn sứ đang ngồi trước mặt ông, ông nói với tiểu đồng bắc nồi lớn lên bếp và nấu cháo cho anh em ngôn sứ. Một người trong nhóm ra đồng hái rau, tìm thấy một thứ cây giống như nho dại thì hái trái dưa đắng ấy đầy một vạt áo, rồi về nhà, thái nhỏ ra, bỏ vào nồi nấu cháo, vì họ không biết đó là thứ gì. Sau đó, họ múc ra cho mọi người ăn. Vừa ăn chút cháo, họ kêu lên: “Người của Thiên Chúa ơi, thần chết ở trong nồi!” Thế là họ không thể ăn được nữa. Nhưng ông Êlisa bảo cứ đem bột đến cho ông. Ông bỏ bột vào và bảo múc ra cho mọi người ăn. Lạ thay, trong nồi không còn chất độc nữa.

Phép lạ vẫn luôn xảy ra và với mức độ khác nhau, đặc biệt là “phép lạ hoá bánh ra nhiều.” Kinh Thánh cho biết rằng có một người từ Baan Salisa đến, đem bánh đầu mùa biếu người của Thiên Chúa. Đó là 20 chiếc bánh lúa mạch và cốm đựng trong bị. Ông Êlisa bảo đem phát cho người ta ăn. Tiểu đồng nói chỉ có chừng nấy thì không thể đủ cho cả trăm người ăn được. Nhưng ông bảo cứ phát cho người ta ăn, vì Đức Chúa đã phán: “Họ sẽ ăn, mà vẫn còn dư.” Tiểu đồng vâng lời đem phát cho người ta. Họ đã ăn mà vẫn còn dư, đúng như lời Đức Chúa đã tuyên phán. Lại một phép lạ nhãn tiền nữa. Thật là kỳ diệu vô cùng!

Đối với Thiên Chúa, Thiên Chúa có thể làm cho những hòn đá trở nên con cháu ông Áp-ra-ham (Mt 3:9) thì đối với Ngài, “không có gì là không thể làm được.” (Lc 1:37) Thánh Vịnh gia thực sự tin nhận nên đã dâng lời xưng tụng: “Lạy Chúa, muôn loài Chúa dựng nên phải dâng lời tán tạ, kẻ hiếu trung phải chúc tụng Ngài, nói lên rằng: triều đại Ngài vinh hiển, xưng tụng Ngài là Đấng quyền năng.” (Tv 145:10-11)

Thiên Chúa luôn tạo cơ hội làm việc để con người mưu sinh vì Ngài biết nhu cầu thực tế của phàm nhân để duy trì sự sống. Không có Ngài thì chúng ta chẳng làm được gì, chắc chắn như vậy. Với kinh nghiệm sống, Thánh Vịnh gia chia sẻ bằng lời cầu nguyện chân thành: “Lạy Chúa, muôn loài ngước mắt trông lên Chúa, và chính Ngài đúng bữa cho ăn. Khi Ngài rộng mở tay ban, là bao sinh vật muôn vàn thoả thuê. Chúa công minh trong mọi đường lối Chúa, đầy yêu thương trong mọi việc Người làm. Chúa gần gũi tất cả những ai cầu khẩn Chúa, mọi kẻ thành tâm cầu khẩn Người.” (Tv 145:15-18) Thiên Chúa chẳng chấp lách gì đối với những cái đầu nhỏ mọn, thiển cận và nông cạn của thụ tạo chúng ta, Ngài chỉ muốn chúng ta biết khiêm hạ và chân thành cầu xin thì mọi sự đều ổn định. Có làm vậy cũng chẳng thêm gì cho Ngài, mà chỉ có lợi cho chúng ta mà thôi.

Thánh Phaolô chia sẻ: “Tôi là người đang bị tù vì Chúa, tôi khuyên nhủ anh em hãy sống cho xứng với ơn kêu gọi mà Thiên Chúa đã ban cho anh em. Anh em hãy ăn ở thật khiêm tốn, hiền từ và nhẫn nại; hãy lấy tình bác ái mà chịu đựng lẫn nhau.” (Ep 4:1-2) Những lời lẽ rất chân thành, nhưng NGHE, BIẾT, và LÀM là ba vấn đề khác nhau.

Có lẽ chưa an tâm nên thánh nhân động viên thêm: “Anh em hãy thiết tha duy trì sự hiệp nhất mà Thần Khí đem lại, bằng cách ăn ở thuận hoà gắn bó với nhau. Chỉ có MỘT thân thể, MỘT Thần Khí, cũng như anh em đã được kêu gọi để chia sẻ cùng một niềm hy vọng. Chỉ có MỘT Chúa, MỘT niềm tin, MỘT phép rửa. Chỉ có MỘT Thiên Chúa, Cha của mọi người, Đấng ngự trên mọi người, qua mọi người và trong mọi người.” (Ep 4:3-6) Những cái “một” rất kỳ diệu, nghĩa là đòi buộc chúng ta phải NÊN MỘT, vì thế mà không thể ba bè, năm nhóm hoặc bảy phe, không thể tiêu cực như chúng ta vẫn có “xu hướng” ngay cả trong các gia đình, các hội đoàn, các cộng đoàn, các giáo xứ,… Phe nhóm là đối lập với Thiên Chúa, bởi vì chúng ta cùng ĂN MỘT TẤM BÁNH – Thánh Thể.

Trình thuật Ga 6:1-15 (≈ Mt 14:13-21; Mc 6:30-44; Lc 9:10-17) đề cập phép lạ hoá bánh ra nhiều do Chúa Giêsu thực hiện. Trong phép lạ này có sự hiệp nhất: Đủ loại người đồng tâm nhất trí quy tụ bên Chúa để cùng NÊN MỘT và được nghe lời khôn ngoan của Ngài, thế nên Ngài thương họ lắm. Biết lắng nghe là có thiện chí, nghe để hiểu, hiểu để làm – hành động cụ thể chứng tỏ đức tin sống động.

Hôm đó, bên Biển Hồ Galilê – Biển Hồ Tibêria, có đông đảo dân chúng đi theo Chúa Giêsu, bởi họ từng được chứng kiến những dấu lạ Ngài đã làm cho những kẻ đau ốm. Ngài lên núi và ngồi đó với các môn đệ. Thời gian đó sắp đến lễ Vượt Qua, đại lễ của người Do Thái. Ngước mắt lên, Ngài nhìn thấy đông đảo dân chúng đến với mình. Ngài không bất ngờ mà Ngài thấy thương họ. Ngài hỏi ông Philípphê về việc mua bánh cho họ ăn.

Ngài nói thế là để thử ông, chứ Ngài đã biết mình sắp làm gì. Nghe vậy, ông Philípphê đáp: “Thưa, có mua đến hai trăm quan tiền bánh cũng chẳng đủ cho mỗi người một chút.” Chu choa! Phải đi mua tới hai trăm quan tiền bánh cho họ ăn. Tiền đâu mà mua? Hai trăm quan tiền là số tiền lớn, dù chưa bằng số tiền giá chiếc bình dầu thơm mà người phụ nữ tội lỗi xức chân Chúa Giêsu tại nhà ông Simôn Cùi ở làng Bêtania: Ba trăm quan tiền, (Mt 26:6-13; Mc 14:3-9; Ga 12:1-8) nhưng lại gấp nhiều lần số tiền ông Giuđa đã bán Thầy trong đêm định mệnh năm xưa: Ba mươi đồng. (Mt 26:15)

Thật lạ, ông Phêrô nhanh tay lẹ mắt nên thưa: “Ở đây có một em bé có năm chiếc bánh lúa mạch và hai con cá, nhưng với ngần ấy người thì thấm vào đâu!” Đức Giêsu cười: “Anh em cứ bảo người ta ngồi xuống đi.” Chả biết Thầy định làm gì, nhưng các ông không hề thắc mắc, vâng lời Thầy và bảo người ta ngồi xuống cỏ, nguyên số đàn ông đã tới khoảng năm ngàn. Tính cả phụ nữ và trẻ em có thể lên tới cả chục ngàn người. Thật kỳ diệu!

Chúa Giêsu cầm lấy bánh, dâng lời tạ ơn, rồi phân phát cho họ. Cá nhỏ, Ngài cũng phân phát như vậy, ai muốn ăn bao nhiêu tuỳ ý. Khi họ đã no nê rồi, Ngài bảo các môn đệ thu lại những miếng thừa kẻo phí. Chúa Giêsu tiết kiệm, không lãng phí, điều này nhắc chúng ta phải biết quý miếng ăn, biết nghĩ đến những người đang đói khổ ở đâu đó, có thể họ đang ở ngay bên mình.

Vâng lời Thầy, các môn đệ thu được mười hai thúng đầy những miếng thừa của năm chiếc bánh lúa mạch. Phần dư còn nhiều hơn phần gốc. Ngoài sức tưởng tượng, thế nên mọi người rỉ tai nhau: “Hẳn ông này là vị ngôn sứ, Đấng phải đến thế gian!” Nhưng Chúa Giêsu biết họ sắp đến bắt mình đem đi mà tôn làm vua, Ngài lánh mặt đi lên núi một mình. Lại một bài học đắt giá nữa: Đừng coi trọng danh vọng, đừng tự tôn, đừng thấy người ta khen mà tưởng mình “ngon” hơn hoặc tài giỏi hơn người khác. Tất cả sẽ qua đi, ngay cả những gì mình sở hữu cũng không thuộc về mình. Cuộc đời chỉ còn lại tình yêu tồn tại nhờ biết thương xót, ba nhân đức đối thần cũng chỉ còn Đức Mến – Đức Ái.

Phép lạ hóa bánh ra nhiều là dấu tiên báo về Bí tích Thánh Thể, và cũng cho chúng ta biết rằng nhu cầu ăn uống liên quan vấn đề sinh tồn – thể lý và tâm linh. Biết chăm lo cho mình thì cũng phải biết chăm lo cho người khác: Yêu người như yêu mình. Chúa Giêsu dạy chúng ta phải biết chạnh lòng thương mà quan tâm nhu cầu thiết yếu của người khác. Thể lý yếu đuối có thể ảnh hưởng tinh thần, trí tuệ và tâm linh. Thể xác cần ăn uống để sống khỏe mạnh thì linh hồn cũng cần nuôi dưỡng để sinh tồn. Có thực mới vực được đạo. Rất thực tế.

Chúa Giêsu đã có lần nhắc nhở: “Người ta sống không chỉ nhờ cơm bánh, nhưng còn sống nhờ mọi lời miệng Đức Chúa phán ra.” (Mt 4:4; Lc 4:4; x. Đnl 8:3) Ân huệ vô hình nhưng cụ thể: “Hãy rộng tay cứu giúp người nghèo khó, để con được hưởng trọn vẹn phúc lành. Hãy làm ơn cho mọi người còn sống, ngay cả với người đã chết, cũng đừng từ chối làm ơn.” (Hc 7:32-33)

Thánh Têrêsa Hài Đồng Giêsu có cách riêng rất thực tế: “Tôi không thể làm được việc lớn, nhưng tôi ước nguyện dùng mỗi công việc, dù là việc nhỏ, để làm sáng danh Chúa.” Rất độc đáo! Trong tình trạng “căng” của đại dịch hiện nay, có tiền cũng chẳng làm gì được. Thật xúc động khi có những Mạnh Thường Quân chia sẻ thực phẩm rất cụ thể – từ chai nước tới hộp cơm, từ mớ rau đến ký gạo, từ vài tấn tới vài chục tấn thực phẩm,… Nếu không có điều kiện chia sẻ lương thực thì chúng ta cầu nguyện cho những người đau khổ. Lời cầu nguyện lúc này vô cùng cần thiết, cụ thể và thực tế.

Lạy Thiên Chúa chí thánh, xin giúp chúng con can đảm chấp nhận và biến đổi theo Ý Ngài. Xin cho người giàu biết rộng lòng chia sẻ nhu cầu thực tế hằng ngày để người nghèo có thể sống xứng đáng kiếp người, nhờ đó họ có thể an tâm phụng sự Ngài và làm chứng về Ngài suốt đời. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU