Xung đột trong đời sống hôn nhân

June 11, 2016 Giáo Dục Kito Giáo, Tiêu Điểm 330 Views

Bởi đâu có chiến tranh, bởi đâu có xung đột giữa anh em?

Chẳng phải là bởi chính những khoái lạc của anh em đang gây chiến trong con người anh em đó sao? Thật vậy, anh em ham muốn mà không có, nên anh em chém giết; anh em ganh ghét cũng chẳng được gì, nên anh em xung đột với nhau, gây chiến với nhau. (Gc 4, 1-3)

Xung đột đôi khi khởi đầu từ những chuyện thật vớ vẩn

Một hôm hai anh chị đang ngồi xem tivi, bỗng dưng có một chú chuột phá đám ở đâu chạy vào phòng. Anh bảo: Trời ơi, chuột ở đâu ra mà anh thấy nó chạy ra từ phía tivi vậy? Chị liền bảo: Đâu có, em mới thấy nó chạy từ dưới tủ ra đó. Anh nói: Em có cận thị không vậy? Rõ ràng anh thấy nó từ đây chạy ra. Chị chẳng chịu thua: Có anh mới quáng gà, mê xem ti vi không để ý thì có. Anh phang liền: Cô đừng có nói năng hàm hồ! Liệu ăn nói cho đàng hoàng! Chị trả đủa liền: Đàng hoàng cái gì! Anh nói sai mà không chịu nhận còn nói gì nữa? Anh quát: Câm cái mồm đi! Chính mắt tui thấy rõ ràng mà cô còn cãi bậy bạ nữa hả! Thế là không ai chịu nhận mình sai, lời qua tiếng lại, to tiếng, cãi lộn từ đó đi đến chuyện xúc phạm tự ái, làm tổn thương nhau…

Xung đột, hiện tượng và biểu hiện

Xung đột là sự đối nghịch về lập trường. Nó xuất phát từ tiếng latinh conflictus = đụng chạm, sốc. Sự đụng chạm tự thân nó là trung tính. Nó có thể trở thành bất hạnh hay hạnh phúc.
Cuộc sống hằng ngày tạo ra nhiều đụng chạm, không hẳn mang tính bạo lực, liên quan đến quyền lợi, những nỗi sợ hãi hay những ước muốn của đôi vợ chồng. Vợ chồng thích ứng khá tốt. Nhưng nếu chúng tích tụ, lặp đi lặp lại và không được hiểu, và giải quyết đúng đắn có nguy cơ gây rạn nức hay đổ vỡ hôn nhân.

Biểu hiện của xung đột

Xung đột nhiều khi bắt đầu từ những chuyện vớ vẩn như thế đấy, nhưng rồi từ đó lại trở nên trầm trọng đến độ không lường được nếu người ta không bình tĩnh, xử sự cách khôn ngoan.
Xung đột có thể biểu hiện trực tiếp hay gián tiếp, qua lời nói, thái độ xử sự, cách sống. Ví dụ: ăn nói cộc cằn, cộc lốc, cãi vã, chửi bới to tiếng, hoặc thờ ơ lạnh nhạt vô tâm, không đối thoại, lơ là, tránh né việc thể hiện âu yếm, ân ái vợ chồng, bỏ nhà đi chơi, hay nán lại chỗ làm vô cớ, có những quan hệ mờ ám, hay người thứ ba… hay ngấm ngầm quỷ quyệt bằng việc áp bức, đe dọa, ép buộc, hăm dọa, tác động, áp lực.
Lầm lẫn giữa khủng hoảng và xung đột vợ chồng
Dĩ nhiên, sự rối loạn gây ra bởi một sự khủng hoảng có thể bị lầm lẫn với một xung đột: sự quân bình hiện hữu bị phá vỡ và sự mất quân bình này được cảm nhận như thể tạo nên lo lắng, nản lòng, đe dọa, hoặc như một dấu chỉ hy vọng, cuộc sống mới. Ngắn hay dài, chậm rãi hay đột ngột, khủng hoảng là một sự chuyển tiếp giữa một tình trạng ổn định tương đối trước đây và việc tìm kiếm một sự quân bình mới.
Vợ chồng trải qua một cơn khủng hoảng không hẳn ở trong tình trạng đối đầu, vì vợ chồng là một thực thể năng động, sống động, biến đổi không ngừng.

Xung đột là quy luật của đời sống xã hội

Nhà xã hội học Max Weber định nghĩa tương quan xã hội như một “cách sống hổ tương của nhiều cá nhân điều chỉnh cách sống của mình dựa vào nhau và từ đó tự định hướng chính mình”. Cách sống này có thể được diễn tả dưới hình thức hòa hợp, yêu thương hay ngược lại bất hòa, hận thù.
Như thế, mọi tương quan xã hội, trong đó có tương quan vợ chồng, mang một tiềm năng kép: yêu thương và thù hận. Dù cần thiết cho sự phát triển của bản thân do chính sự hiện hữu của người khác, người khác kiềm hãm sự hoàn hảo của tôi và tôi cảm nhận điều đó như một sự hụt hẫng.

Xung đột là điều không thể tránh khỏi.

Mọi cặp vợ chồng đều mong chung sống hòa bình, nhưng sự chung sống lại có vấn đề. Người ta khó có thể sống một mình, nhưng cũng khó khi sống hai mình. Mỗi người cần người khác chấp nhận mình, nhưng không thể tránh khỏi việc bất đồng xã hội do khác biệt.
Dù có yêu nhau, hợp nhau, gần gũi đến đâu đi nữa cũng sẽ có lúc quyền lợi, hành vi, nhu cầu của họ đối nghịch nhau. Không thể có chuyện, cũng không thể mong hai người suy nghĩ, cảm nhận hay hành động luôn luôn giống nhau.
Nếu như một số gia đình cảm nghiệm sự hài hòa, thì nơi một số gia đình khác lại là hỏa ngục theo cách nói của Sartre.

“Đấu tranh là quy luật, cấu trúc của bản thể” (Jean Lacroix)

Biểu hiện rõ ràng của sự sống là đấu tranh. “Đấu tranh là quy luật, cấu trúc của bản thể” (Jean Lacroix). Sống đấu tranh, cũng thế đời sống của vợ chồng không ở tình trạng tĩnh nhưng động.
Chỉ không có xung đột khi một trong hai người không dám khẳng định chính mình, thể hiện chính mình. Hoặc cả hai là thánh nhân.
Cho dù có cố kìm nén chịu đựng đến một lúc nào đó cũng bùng nổ và khi đó xung đột còn có nguy cơ trầm trọng hơn, có thể dẫn đến chia tay tức khắc vì sự bùng nổ đó sẽ gây ra một cú sốc vô cùng nặng có thể đánh gục đối phương vì họ chưa bao giờ được chuẩn bị để đón nhận, chưa từng có kinh nghiệm, chưa được vắc xin đề phòng.

“Thương nhau lắm cắn nhau đau”.

Ở một mình thì thấy cô đơn buồn chán, có người khác để bầu bạn tâm sự lúc đầu thì vui lắm nhưng sau lại bực bội khó chịu, cãi cọ. Giống y hệt tình trạng của ông bà nguyên tổ. Kinh Thánh nói rằng dù Adam có muôn thú xung quanh, nhưng vẫn cảm thấy cô đơn, phòng không chiếc bóng, không có người trợ tá tương xứng. Đến khi Chúa rút từ xương sườn của ông tạo nên Eva, Adam mừng rỡ reo lên “Ôi phen này xương bởi xương tôi, thịt bởi thịt tôi, đó cũng là tiếng reo vui của thân xác được thỏa mãn niềm vui tình dục với người bạn đời đồng loại với mình. Nhưng chẳng bao lâu sau, cũng chính Adam lại bực tức đổ tội cho Eva: chính người đàn bà này đã xúi giục tôi…

Mãi mãi vẫn là thế!

Đó cũng là tình trạng của đời sống hôn nhân ngày nay. Ở xa nhau, cách mặt nhau thì xem ra nhớ nhau, cảm thấy cô đơn trống vắng. Không sống được bởi vì bị lấy mất một phần của chính mình, xương thịt của chính mình, như Hàn Mặc Tử đã tùng viết:

Người đi một nửa hồn tôi mất,

Một nửa hồn kia bỗng dại khờ.

Trước viễn cảnh đánh mất nửa kia của mình người ta buồn lắm. Thế nhưng, khi nửa ấy vẫn ở bên mình, liệu người ta có nhận ra đó là điều quý giá hay không? Hay đến khi gặp lại nhau, vui thỏa chưa được bao lâu, thì lại đụng độ, gây gỗ, xích mích.

Phải chăng là số phận?

Phải chăng đó là số phận nghiệt ngã của con người. Do đâu vậy? Đó chính là hậu quả của nguyên tội. Con người nghĩ tự mình có thể mang lại hạnh phúc cho chính mình. Con người nghĩ kẻ khác chỉ là phương tiện để thoả mãn bản thân mình. Bao lâu con người còn nhận được sự thỏa mãn mà kẻ khác mang đến cho mình con người còn vui thích, nhưng khi không được thỏa mãn như ý mình con người lại hụt hẫng, trở mặt, thay vì nhận ra nguyên nhân sâu xa là do tính ích kỷ của mình, con người lại nghĩ là do người khác.

Xung đột đã có ngay từ đầu

Vào thời nguyên tổ, dĩ nhiên là đã có những xung đột, những đụng chạm, nhưng những điều này không hề có ý nghĩa tiêu cực. Chúng chỉ có nghĩa là giữa hai tính cách được tạo dựng khác nhau xảy ra những khác biệt, những đối nghịch có thể quản lý, và do đó có thể giải quyết một cách thỏa đáng.
Người nam và người nữ được tạo nên để lớn lên, tiến triển và triển nở bằng cách phong phú hóa chính mình một cách chính xác bằng sự khác biệt của họ. Dù khác biệt, họ bình đẳng, cùng một bản tính và cùng một nhân phẩm và bổ túc cho nhau.

Tội lỗi đồng phạm đã chia rẽ con người

Sau những thời điểm hạnh phúc, hiệp nhất trong việc chấp nhận những khác biệt và giới hạn của mỗi người, giữa cặp vợ chồng đầu tiên này nẩy sinh sự bất hòa, sự tố cáo, sự bất đồng.
Nhà thần học Gérard Von Rad nói “Lời bào chữa này của Adam là dấu hiệu của một sự hiệp thông từ nay bị cắt đứt giữa con người. Sự liên kết trong tội nơi đó họ đoàn kết với nhau trước Thiên Chúa là sự liên kết sau cùng mà họ từ chối nhìn nhận”.
Adam tố cáo và phản bội vợ mình. Tội lỗi đồng phạm đã không đoàn kết nhưng chia rẽ con người. Và sự chia rẽ lan đến hai đứa con của cặp vợ chồng này. Cain đã giết Abel.

Hỏa ngục là kẻ khác?

Phải chăng J.P Sartre có lý khi nói thế. Vậy để tránh hỏa ngục chẳng lẽ ta chấp nhận sống một mình ư? Được không? Dĩ nhiên là không!
Vì con người được tạo nên để sống với. Vì thế Kinh Thánh mới nói: Thiên Chúa tạo dựng con người là nam và nữ. Tự bản chất và kinh nghiệm cho ta thấy ta không thể sống một mình được. Vậy ta phải sống với kẻ khác. Điều tạo nên hỏa ngục đúng ra không phải là kẻ khác mà chính là sự từ chối tha tính, từ chối có một ai đó khác ta, không giống như ta mà ta phải phải tôn trọng, phải sống với phải chấp nhận như thế.
Lẽ ra thay vì loay hoay vất vả vì cái tôi của mình, ta phải xây dựng cái chúng ta.

Khác biệt và bất đồng từ đấy mang mầm mống hủy hoại

Mối quan hệ giữa con người từ lúc ấy trở đi mang dấu vết của việc đánh mất khả năng quản lý khác biệt và bất đồng. Những khác biệt và bất đồng này tự khởi đầu mang tính xung đột, giờ đây mang một ý nghĩa hủy hoại.
Không biết phong phú hóa chính mình bởi những khác biệt của nhau và chấp nhận những đối nghịch như chuyện bình thường, con người gây đau khổ cho nhau.

Ảo tưởng hòa hợp trong hôn nhân

Người ta bị cám dỗ tin rằng do tự bản chất vợ chồng là nơi của sự tin tưởng, hòa đồng, là cảnh bình an giữa một xã hội xung đột. Việc hai người ở chung với nhau vì họ yêu nhau có những bất đồng xem ra không thể chấp nhận được. Vì họ nghĩ rằng họ không thể có bất đồng được, họ chối bỏ điều đó.
Họ có lợi hơn khi nhận ra những bất đồng và chấp nhận sự việc vợ chồng của họ phải chịu cùng những vấn đề tương quan như mọi nhóm khác. Họ không thể sống trong sự không tưởng vì điều đó bao hàm những nguy cơ.

Mơ một sự hòa hợp trường cửu là một điều không tưởng

Ta thường mơ đến một sự nhất trí hoàn hảo không thích đụng độ, ta thích không phải đối đầu, nhưng đó chỉ là một giấc mơ không thể có, một ảo tưởng.
Ta cần phải chấp nhận thực tại này, đương đầu với nó. Sự nhất trí, việc không có đối nghịch là một điều không tưởng, lý tưởng hóa, chứng tỏ một sự không hiểu biết về sự kiện, về thực tại.
Không tin thực tại của xung đột cũng là một thái độ bệnh hoạn, một hình thức cổ lỗ bảo vệ chống lại việc chất vấn nền tảng của cuộc sống, chống lại yêu cầu của một sự tiến triển không ngừng mà cuộc sống bao hàm, và chống lại câu hỏi then chốt mà sự chết tạo nên.

Vì sao người ta tránh đụng độ?

Chủ nghĩa lý tưởng hóa này cũng là một cách vô thức và cực chẳng đã tự vệ chống lại việc ta thường xuyên bị người khác chất vấn. Người khác chính là người chất vấn chúng ta về sự sống và cái chết của riêng ta.
Ngang qua những cuộc tranh cãi, người bạn đời cho tôi thấy người ấy nhìn tôi như thế nào, tôi thực ra là thế nào. Nếu tôi từ chối thực tại bất đồng, chính là vì nó đụng chạm đến hình ảnh tích cực về chính tôi hay về cha mẹ tôi mà tôi đã tạo nên với biết bao mệt nhọc trong suốt thời thơ ấu. Có thể tôi trốn tránh sự đụng độ mà tôi coi như thể một sự cạnh tranh với người khác: tôi không muốn mất.

Từ chối đụng độ vơi người khác là từ chối sự hiện hữu của họ

Từ chối đụng độ người khác, là khinh khi chính sự hiện hữu của họ: “Không cần phải mất công, tôi sẽ không mất giờ với anh/cô ta”. Tôi trở nên như thể vắng mặt, tôi vắng mặt đối với người bạn đời.
Khi cho rằng người ấy không xứng với bất kỳ sự từ chối, sự đối nghịch, tôi đặt người ấy trong một sự cô lập kinh khủng, tôi khinh thường việc người ấy khác với tôi, người ấy hiện hữu với tư cách là một ngôi vị. Tôi biến người ấy thành một kẻ sống mà như thể đã chết.

Từ chối đụng độ là ước mong một cuộc sống đơn điệu

Một cuộc sống chung lúc nào cũng hòa hợp có lẽ trơn tru bề ngoài nhưng vô nhân tính và như thế phát sinh sự chết. Một cuộc sống như thế có thể là nguồn của sự buồn chán. Giống như thể những kỳ nghỉ mà không có hồi kết thúc: và với thời gian người ta sẽ nhàm chán. Hoặc như thể một nghĩa trang, quá yên hàn. Những luật lệ, nhằm tránh những nếu người ta tăng thêm những rào chắn, những luật lệ, nhằm tránh những bất đồng, người ta không còn tự do nữa và tính sáng tạo giảm đi.
Khi vợ chồng từ chối thực tại tranh cãi của mình, cuộc sống chung trở nên đơn điệu, tĩnh tại chứ không còn năng động.

Từ chối bất đồng có thể là ước muốn chuyên chế

Một người bạn khi nghe hai vợ chồng khoe cuộc sống gia đình của họ lúc nào cũng trời quang mây tạnh bẻ lại: “Vậy thì có khác nào sa mạc!”
Hơn nữa, thật nghịch lý ước muốn của con người là xung đột. Thật thế, những tranh cãi trầm trọng nhất xuất phát từ việc từ chối bất đồng. Người ta cãi vã nhân danh sự hòa đồng mà người ta muốn áp đặt lên người khác.
Sau cùng, việc tìm kiếm nhất trí có nguy cơ dẫn đến sự chuyên chế, là cách thức diễn tả ước muốn quyền hành và thống trị kẻ khác.

Từ chối xung đột là ép buộc tự do

Nhiều người mong mỏi một cuộc sống hai người không có bất đồng đi đến kết luận một cách lô gich là giải pháp nằm ở sự nhất trí trong tư tưởng: như thế sẽ không còn lý do để đối nghịch, không còn cơ may xung đột.
Họ theo triết gia Hobbes, cho rằng vì những xác tín cá nhân dẫn đến sự đối nghịch, cần phải làm mọi sự để chúng không thể có khả năng diễn tả. Theo ông, chỉ có ý kiến của kẻ thống trị là chính đáng.
Điều này nhắc ta nhớ lại câu nói của Rousseau trong Contrat social: “Kẻ nào muốn phá vỡ sự nhất trí này, người ta sẽ ép buộc nó trở nên tự do”, nghĩa là vâng lời ý muốn chung.

Xung đột không chỉ mang ý nghĩa tiêu cực

Xung đột có thể tạo mầm mống của sự hủy hoại.
Xung đột gây ra sự mệt mỏi, stress, chán chường, sự cách biệt, làm giảm hứng thú trong quan hệ.
Xung đột có khi là nguyên nhân của những cãi vã, to tiếng bạo lực, ẩu đả, rạn nứt, đổ vỡ, chia cắt nếu chồng chất lâu ngày, không được xử lý đúng đắn và kịp thời.

Ý nghĩa tích cực của xung đột.

Tình yêu thực sự chỉ có thể kiểm chứng qua đời sống hôn nhân trong đó người ta có điều kiện thực sự khám phá về nhau, về cuộc sống, công ăn việc làm, sinh hoạt, giải trí, các mối quan hệ gia đình xã hội và về việc giáo dục con cái. Và từ đó nẩy sinh những xung đột.
Những xung đột là một thách thức, một trắc nghiệm về tình yêu và tương quan vợ chồng, về nền tảng của hôn nhân, về khả năng nội lực của ta, để xem tình yêu của ta có nền tảng vững chắc, để có thể vượt qua khủng hoảng, khó khăn, có chủ động đương đầu với khó khăn hay thụ động buông xuôi.
Xung đột là một biểu hiện cho thấy đời sống vợ chồng còn tồn tại.

Xung đột giúp ta khám phá bản thân và người khác và trưởng thành hơn

Xung đột giúp ta thể hiện chính mình, khám phá chính mình, căn tính của mình.
Xung đột tạo điều kiện cho ta trưởng thành qua việc khám phá thêm con người của mình và người phối ngẫu để nhờ đó sống tương quan vị tha tốt hơn.
Xung đột buộc ta nhận ra sự hiện hữu của người khác, nhìn nhận sự khác biệt của người bạn đời, tạo điều kiện để ta hiểu người bạn đời của mình, tạo cơ hội đưa đến sự cảm thông hỗ tương, một sự hiệp nhất sâu xa hơn.

Những vấn đề và nguyên nhân gây xung đột

Xung đột thực sự chỉ bắt đầu với hôn nhân. Nếu như trong thời gian quen biết nhau ta đã gặp những vấn đề, những trục trặc thì trong đời sống hôn nhân, ta sẽ còn gặp nhiều hơn nữa. Vì sao?
Vì hôn nhân mới là khởi đầu thực sự. Thời gian quen biết với nhau có thể tạm so sánh với thời gian tập kịch, dợt kịch. Còn hôn nhân là khởi sự diễn kịch thực thụ. Nhưng còn khác hơn nhiều. Nếu như trong việc đóng kịch, ta chỉ diễn lại những gi mình đã học, đã tập dợt, không đi ra ngoài, còn trong đời sống hôn nhân không phải ta diễn lại những gì mà ta đã thực tập trong thời gian quen nhau. Đó không phải là chuyện diễn lại mà là thực sự khởi đầu, cũng có thể là tiếp tục thời gian quen nhau nhưng theo một cách hoàn toàn khác.

Xung đột, chung và riêng

Có những vấn đề cặp hôn nhân nào cũng phải gặp, chỉ khác nhau về mức độ mà thôi, ví dụ những xung đột liên quan đến khác biệt về giới tính, bất đồng ngôn ngữ, hiểu lầm…

Có những vấn đề riêng cho mỗi cặp tùy sự khác biệt của từng cặp, ví dụ những xung khắc về tính cách, sở thích, quan niệm, giáo dục, hoặc những xung đột có nguồn gốc từ tâm sinh lý xã hội, tâm linh liên quan đến nhân cách và ứng xử.

Những vấn đề gây xung đột

Tiền bạc: bất đồng quan điểm về việc sử dụng, quản lý, chi tiêu.
Tình dục: bất đồng quan điểm về việc ân ái vợ chồng, về cách ứng xử trong quan hệ vợ chồng, không hòa hợp trong đời sống tình dục.
Dưỡng dục con cái: bất đồng về quan điểm dưỡng dục con cái, không tìm được tiếng nói chung trong việc nuôi nấng và giáo dục con cái, về những quyết định.
Bổn phận và công việc: bất đồng quan điểm về bổn phận và phân công công việc.
Tương quan xã hội: bất đồng về quan niệm giao tiếp, và đối xử với thân nhân bạn bè, các mối quan hệ xã hội.
Tổ chức cuộc sống: bất đồng quan điểm về việc tổ chức các sinh hoạt của gia đình: ăn, chơi, làm việc, nghỉ ngơi, giải trí.
Cách bài trí, trang trí nhà cửa.
Cách ăn mặc, nói năng, đi đứng.
Ngoài ra còn những bất đồng khác về nhiều chuyện vụn vặn khác.

Nguyên nhân ngoại tại

Do môi trường tự nhiên: ánh sáng, không khí, nhiệt độ, khí hậu.
Do môi trường xã hội: xuất xứ, giáo dục, ảnh hưởng, tác động của phương tiện truyền thông đại chúng, của gia đình bạn bè, áp lực và căng thẳng do công việc và những mối lo toan về cuộc sống.

Nguyên nhân nội tại

Do những khác biệt (tâm sinh lý, tính cách, tính tình, khí chất, sở thích, quan niệm sống, cách cư xử), do tình trạng sức khỏe tâm sinh lý (yếu đau bệnh tật, tâm trạng bất an, lo sợ, mặc cảm, trầm cảm, hụt hẫng, vết thương quá khứ, stress…), do nhân cách hành xử (kiêu căng, giả dối, ích kỷ, thờ ơ, vô tâm, lên án vu khống, chê bai chỉ trích, sống vô trật tự, vô độ, phóng túng…), do nhận thức lệch lạc, phiếm diện, phán đoán sai lầm (bám víu vào khoái lạc, lệ thuộc, dựa dẫm…) do thói quen xấu (rượu chè, cờ bạc, ăn chơi, trác táng…), do trục trặc về đời sống tâm linh (bất an, lương tâm dày vò, mặc cảm tội lỗi, đam mê bất chính, sống không có ý nghĩa, mục đích, lẽ sống, phương hướng…).

Nguyên nhân chính

Ngoại tình, ruồng rẫy (ly dị), nhất là khi xuất phát từ ước muốn hay là hậu quả của chính việc ngoại tình, xúc phạm trầm trọng, gây thương tổn không thể lành lặn đến bạn đời của mình một cách sâu xa nhất, có thể gây ra nhiều thảm họa, đổ vỡ trong đời sống hôn nhân.
Từ chối thể hiện hay đón nhận biểu hiện tình cảm ái ân không có lý do chính đáng, khinh thường người phối ngẫu, trong lời nói, thái độ, và quan hệ, coi họ như một thứ nô lệ tình dục, một dụng cụ để thỏa mãn ham muốn ích kỷ là một trong những nguyên nhân chính gây hiểu lầm, hụt hẫng, rạn nức và những hậu quả đáng tiếc không kém phần quan trọng như ngoại tình.

Nguyên nhân sâu xa

Nguyên nhân sâu xa của những xung đột trong đời sống vợ chồng: gánh nặng của quá khứ của mỗi người. Nguyên nhân này biểu trưng phần lớn nhất (khoảng 6/7) của tảng băng xung đột trong quan hệ vợ chồng. Tất cả những gì chồng và vợ đã sống, cảm nhận, chịu đựng, từ khi sinh ra vẫn còn được giữ lại trong cõi vô thức và trong ý thức của họ và các điều này có thể tái xuất hiện vào lúc này hay lúc khác.
Cho dù các điều này không tái xuất hiện trên bề mặt, chúng tác động mạnh mẽ đến cung cách ứng xử của ta. Nhưng ta ít nhận ra là ta phản ứng trong một hoàn cảnh nào đó một cách kỳ lạ và thái quá đến chừng nào.

Ví dụ điển hình

Một cặp vợ chồng đến một nhà tư vấn hôn nhân với vẻ mặt bàng hoàng. Người vợ nói: chúng tôi vừa trải qua một buổi tối rất thú vị với những người bạn. Sau khi họ đi, vì muốn gần gũi chồng mình, tôi thỏ thẻ vào tai chồng tôi một cách âu yếm: “Anh không yêu em nữa sao? Và thế là chồng tôi bỏ đi giận dữ đến độ tôi cần đến ba ngày mới trở lại bình thường!”. Người chồng khi được hỏi về phản ứng hung hăng thái quá của mình sau một hồi thinh lặng liền đáp: “Ông hiểu chứ, khi tôi nghe vợ tôi nói: “Anh không yêu em nữa sao?” bỗng dưng tôi hồi tưởng lại lúc tôi bốn hay năm tuổi, khi tôi làm một điều ngu xuẩn mẹ tôi rất nghiêm khắc nói với tôi: “Mẹ không thương con nữa, không bao giờ!. Tôi tự dưng cảm thấy mình bị bỏ rơi, hư mất mãi mãi”

Vấn đề phát xuất từ nội tâm

Nhiều cặp vợ chồng hục hặc chẳng qua vì họ cần chữa trị nội tâm. Họ giữ trong lòng những mảng đời riêng tư, những đau khổ liên quan đến cảm xúc, tâm thần, tinh thần, những sự kiện đau khổ mà họ nhớ đến một cách ý thức hay bị dồn nén trong cõi vô thức, và điều đó gây ra những khó khăn trong tương quan giữa họ. Họ tố cáo, chỉ trích, tấn công nhau, tức giận, cay đắng.
Bình thường các biến cố đau đớn trong qúa khứ tái xuất hiện. Như thế vợ chồng cần phải tham khảo bộ nhớ của mình: Những chấn thương nào chưa được chữa trị và làm cho mình phản ứng như thế? Các vết thương sâu xa nhất và đau khổ nhất thường bắt nguồn từ thời thơ ấu và thường gây ra do những người thân, cha mẹ, anh chị em và tại trường học…

“Con nít là cha đẻ của con người”

Nhà thơ William Wordsworth có lý khi viết điều đó. Đứa trẻ này vẫn tiếp tục hiện diện nơi ta. Bạn đời của ta cũng đã từng là một trẻ thơ và đứa bé này vẫn còn hiện hữu nơi người ấy.
Trong đời sống hằng ngày hai trẻ thơ này tái xuất hiện và biểu lộ thật dễ dàng! Ta tưởng là hai? Lầm rồi! Trên thực tế là bốn, hai đứa bé và hai người lớn nơi hai chúng ta!
Khi nhìn chồng hay vợ mình, đừng quên nhìn đứa bé đang sống nơi người ấy. Đứa bé ấy có lẽ đã bị tổn thương, sợ hãi, hạ nhục, bỏ bê trong qúa khứ. Ta sẽ hiểu rõ hơn mọi cung cách cư xử “không thể hiểu được” của người ấy nếu ta nhớ đến điều đó.

Vấn đề khởi đầu từ trẻ thơ

Một nhà tâm thần học nói: “Lẽ ra tôi phải ghi trên cửa: nhà tâm thần học khoa nhi. Thật thế nơi mỗi khách hàng đến nhờ tôi tư vấn, không phải là người lớn mà tôi đang chăm sóc mà là trẻ em ở nơi người ấy.”
Như thế, ngay khi một người nam và một người nữ sống chung, mỗi người trong họ mang theo vấn đề cá nhân của mình và điều này tác động đến tương lai của mối quan hệ tình yêu của họ.
Vấn đề này đặc biệt xoay quanh tương quan của trẻ thơ với mẹ nó, xung đột oedipe, những sơ đồ không thích nghi và lạm dụng tình dục từ sớm.

Ma quỷ là nguồn gốc của mọi chia rẽ.

Cho dù có 1001 lý do dẫn đến xung đột đổ vỡ, ta phải nhận thấy rằng nằm sâu ở dưới những nguyên nhân ấy chính là tác động của ma quỷ gieo rắc nền văn minh sự chết vào thế gian và lòng đam mê tội lỗi, nô lệ xác thịt.
Ma quỷ, đầu mối của mọi chia rẽ bất hòa trong gia đình. Chúng vô cùng thâm độc núp bóng thế gian, xác thịt, dưới nhiều hình dạng khác nhau, làm cho ta mắc phải ngộ nhận trầm trọng nhất.
Ma quỷ cám dỗ ta xem mình là rốn của vũ trụ, là người duy nhất có lý, buộc kẻ khác phải suy nghĩ, nói năng, hành xử giống như mình.

Ma quỷ thâm độc xảo quyệt

Ma quỷ thâm độc dụ dỗ ta nghe theo lời xúi giục của nó sống theo đam mê xác thịt, đôi khi ngay cả cái thú vui xác thịt chính đáng bằng cách tách rời chúng với những yếu tố khác của tình yêu làm cho ta lầm tưởng tình yêu chỉ là chuyện quan hệ tình dục, là sự thỏa mãn khoái cảm xác thịt, cho ta ảo tưởng sống trung thực với lòng mình và do đó nó giết chết tình yêu của ta khi ta không đạt được khoái cảm như thuở ban đầu.
Ma qủy thâm độc dùng sự hào nhoáng hấp dẫn của thế gian để mê hoặc ta, làm lây nhiễm não trạng thế gian, xa rời Tin mừng, từ đó dẫn đến những thảm họa trong đời sống hôn nhân.

Giải quyết xung đột trong đời sống hôn nhân?

Chuẩn bị tinh thần, bình tĩnh đón nhận xung đột như một tương quan xã hội, quy luật tự nhiên của cuộc sống xã hội: là điều không thể tránh khỏi trong đời sống hôn nhân do những khác biệt thay vì nhìn chúng như những hiện tượng bất thường, một sự bất toàn cần phải dứt khoát loại trừ…
Chuẩn bị hành trang bước vào đời sống hôn nhân bằng việc học hỏi trang bị kiến thức, hoàn thiện nhân cách, đào sâu Lời Chúa và giáo huấn của Giáo hội, vun trồng đời sống đức tin, tập sống từ bỏ quên mình, vị tha, trau dồi các nhân đức, siêng năng lãnh các Bí tích và cầu nguyện.

Các điều cần tránh

Trước khi nghĩ đến chuyện cần làm, cần phải tránh những việc sau đây: kết tội, cáo buộc; ra lệnh, ép buộc; chối bỏ kẻ khác trong điều họ nói cảm nhận; hăm dọa, la rầy, đe dọa; hạ phẩm giá, chế giễu, bêu xấu, áp lực; lên lớp, giảng morale, lý luận, lý giải nhằm thuyết phục; dán nhãn, giam hãm trong một hình ảnh, phán đoán, phê bình, chê bai; suy đoán tư tưởng của kẻ khác, diễn giải, phân tích, mổ xẻ; điều tra, xét hỏi; tránh né, cư xử hời hợt.
Vì kết quả cho thấy những việc này chẳng những không giải quyết được gì mà đôi khi làm cho vấn đề nên trầm trọng hơn cho dù biết chắc bạn đời mình sai lầm.

Đừng kết án, chớ xét đoán!

“Thưa anh em, anh em đừng nói xấu nhau. Ai nói xấu hoặc xét đoán anh em mình là nói xấu và xét đoán Lề Luật. Nếu anh xét đoán Lề Luật, thì anh không còn là kẻ vâng giữ, mà là kẻ xét đoán Lề Luật. Chỉ có một Ðấng ra Lề Luật và xét xử, đó là Ðấng có quyền cứu thoát và tiêu diệt. Còn anh là ai mà dám xét đoán người thân cận?” (Gc. 4, 11-12)

Đừng thụ động và tránh né

Sai lầm nguy hiểm nhất ngay từ đầu là nghĩ rằng mọi tội lỗi đều do người kia, và chính người kia phải thay đổi và từ đó đợi chờ một cách thụ động sự thay đổi của người kia.
Nguy hiểm không kém là thay vì đương đầu với xung đột, cùng nhau phân tích tìm ra những nguyên nhân sâu xa để cùng nhau giải quyết vấn đề thì lại tránh né, bỏ lửng, không có can đảm nhìn thẳng vào vấn đề.

Đừng tìm bù đắp tình cảm nơi một người thứ ba

Điều tệ hại hơn nữa và nguy hiểm nhất là tìm an ủi, bù đắp nơi một mối tình khác trong hiện tại hay quá khứ và nghĩ một cách sai lạc là mình chỉ có thể hạnh phúc với người này hay người nọ trong hiện tại hay quá khứ thay vì với người bạn đời đang chung sống với mình.
Đó là một cám dỗ vô cùng nguy hiểm có thể dẫn đến những hậu quả vô cùng tai hại, những quyết định sai lầm đáng tiếc không chỉ dẫn đến sự đổ vỡ mà còn đánh mất đi hạnh phúc của chính bản thân mình.

Bình tĩnh, sáng suốt, khiêm tốn, cảm thông

Khi xảy ra vấn đề, xung đột, cần phải bình tĩnh đương đầu, sáng suốt phân tích nguyên nhân, thành thật đối thoại, cảm thông, khiêm tốn nhận ra sai lầm của bản thân mình và thành tâm sửa đổi.
Thường xuyên đối thoại một cách cởi mở và chân thành, nghe nhiều hơn nói, nghe không chỉ bằng tai mà bằng cả con tim, nhạy bén nhận ra sứ điệp bạn đời muốn trao cho mình qua những lời trách móc, hằn học, thậm chí chửi bới.

Khách quan nhìn nhận vấn đề

Nhìn bạn đời mình không phải theo cái cảm giác hay định kiến, thành kiến của bản thân mình mà là nhìn người ấy trong chính bản thân họ. Nghĩa là ta không thể lấy thước đo, nhận thức, cảm giác chủ quan của mình để nhìn mà là nhìn người ấy trong chính bản thân họ trong toàn bộ và chiều sâu một cách khách quan và cảm thông.
Khi nói đến cảm thông là nói đến việc ra khỏi chính mình, khỏi mọi quan niệm, nhận thức, định kiến của mình để đặt mình vào vị trí của người ấy, với tất cả những gì đã hình thành nên con người ấy: xuất xứ, môi trường, giáo dục, cái nhìn, quan niệm, nhận thức…, từ đó mình mới có thể nhìn họ như chính họ là, và yêu họ như chính họ là.

Nhìn xung đột với con mắt tích cực

Nhìn xung đột theo chiều hướng tích cực: xung đột là cơ hội để ta khám phá thêm về chính mình và người bạn đời của mình, tạo điều kiện cho ta trưởng thành, biết cảm thông với người khác.
Nhận ra rằng chính sự khác biệt mới thu hút lẫn nhau như cực âm và cực dương, phong phú hóa lẫn nhau và bổ túc cho nhau. Do đó cần phải học chấp nhận khác biệt của nhau, hay tích cực hơn là nhìn ra sự khác biệt của người bạn đời mình chính là sự bổ túc cho chính mình.

Loại trừ mọi mầm mống ích kỷ, tham lam và kiêu ngạo

Khiêm tốn và can đảm để nhận ra không phải do người kia mà lắm lúc do chính bản thân mình, mà mình không nhận ra như chuyện cái rác cái xà mà Phúc âm nói đến.
Loại trừ khỏi lòng bạn mọi mầm mống ích kỷ, tham lam và kiêu ngạo. Đó là những mảnh đất béo bở để ma quỷ bám vào để sống, hoành hành và ngự trị.
Diệt được mầm mống đó nơi tâm hồn bạn là cướp đất sống của ma quỷ, là bỏ đói chúng, làm chúng sớm muộn cũng phải rút lui có trật tự.

Hãy cùng nhìn về một hướng!

Hòa hợp không đồng nghĩa với thỏa hiệp, đồng lõa. Muốn vậy cả hai cần phải cùng nhìn về một hướng, cùng chia sẻ một cùng đích, cùng hiến mình cho Thiên Chúa (Fulton Sheen).
Sự hòa hợp không bao giờ là chuyện tự nhiên, tất yếu mà là kết quả của một cuộc đấu tranh không ngừng, không phải với bạn đời mà đúng hơn là với chính mình, bỏ đi cái tôi, chọn cái chúng ta, và cùng nhau hướng đến chân lý, Thiên Chúa.

Hãy xây dựng đời mình trên nền tảng vững chắc!

Điều này phải xây dựng không ngừng qua việc đối thoại chân thành, cảm thông sâu xa, của sự bỏ mình liên tục, tận tụy hy sinh, cầu nguyện liên lĩ, thường xuyên lãnh nhận Bí tích Giao Hòa (Bí tích Giải tội) và Bí tích Thánh Thể, học hỏi, lắng nghe, quy chiếu đời sống mình với Lời Chúa, thực hành Lời Chúa
Chính Chúa là nguồn của tình yêu và là nguồn mạch của sự bình an. Chính Ngài sẽ giúp chúng ta giải quyết mọi xung đột và đem lại bình an thực sự cho gia đình, cho tâm hồn chúng ta như Ngài đã hứa: Hãy học cùng Tôi vì Tôi hiền lành và khiêm nhượng trong lòng!
“Tất cả những ai đang vất vã mang gánh nặng nề, hãy đến cùng Tôi, Tôi sẽ cho nghỉ ngơi bồi dưỡng. Anh em hãy mang lấy ách của Tôi và hãy học với Tôi, vì Tôi có lòng hiền hậu và khiêm nhường trong lòng. Tâm hồn anh em sẽ được nghỉ ngơi bồi dưởng. Vì ách của Tôi êm ái, gánh của Tôi nhẹ nhàng.” (Mt 11, 28-29)
LẠY CHÚA XIN THƯƠNG XÓT CON!

Gioakim Trương Đình Giai